10. ทุติยอริยาวาสสุตฺตวณฺณนา

[20] ทสเม กสฺมา ปน ภควา กุรุสุ วิหรนฺโต อิมํ สุตฺตํ อภาสีติ อาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิฯ กุรุรฏฺฐํ กิร ตทา ตนฺนิวาสิสตฺตานํ โยนิโสมนสิการวนฺตตาทินา เยภุยฺเยน สุปฺปฏิปนฺนตาย ปุพฺเพ จ กตปุญฺญตาพเลน วา ตทา อุตุอาทิสมฺปตฺติยุตฺตเมว อโหสิฯ เกจิ ปน ‘‘ปุพฺเพ ปวตฺตกุรุวตฺตธมฺมานุฏฺฐานวาสนาย อุตฺตรกุรุ วิย เยภุยฺเยน อุตุอาทิสมฺปนฺนเมว โหติฯ ภควโต กาเล สาติสยํ อุตุสปฺปายาทิยุตฺตํ รฏฺฐํ อโหสี’’ติ วทนฺติฯ ตตฺถ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย อุตุปจฺจยาทิสมฺปนฺนตฺตา ตสฺส รฏฺฐสฺส สปฺปายอุตุปจฺจยเสวเนน นิจฺจํ กลฺลสรีรา กลฺลจิตฺตา จ โหนฺติฯ เต จิตฺตสรีรกลฺลตาย อนุคฺคหิตปญฺญาพลา คมฺภีรกถํ ปฏิคฺคเหตุํ สมตฺถา ปฏิจฺจสมุปฺปาทนิสฺสิตานํ คมฺภีรปญฺญานญฺจ การกา โหนฺติฯ เตนาห ‘‘กุรุรฏฺฐวาสิโน ภิกฺขู คมฺภีรปญฺญาการกา’’ติอาทิฯ

ยุตฺตปฺปยุตฺตาติ สติปฏฺฐานภาวนาย ยุตฺตา เจว ปยุตฺตา จฯ ตสฺมิญฺหิ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.373; ม. นิ. อฏฺฐ. 1.106) ชนปเท จตสฺโส ปริสา ปกติยาว สติปฏฺฐานภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ, อนฺตมโส ทาสกมฺมกรปริชนาปิ สติปฏฺฐานปฺปฏิสํยุตฺตเมว กถํ กเถนฺติฯ อุทกติตฺถสุตฺตกนฺตนฏฺฐานาทีสุปิ นิรตฺถกกถา นาม นปฺปวตฺตติฯ สเจ กาจิ อิตฺถี, ‘‘อมฺม, ตฺวํ กตรํ สติปฏฺฐานภาวนํ มนสิ กโรสี’’ติ ปุจฺฉิตา ‘‘น กิญฺจี’’ติ วทติ, ตํ ครหนฺติ ‘‘ธีรตฺถุ ตว ชีวิตํ, ชีวมานาปิ ตฺวํ มตสทิสา’’ติฯ อถ นํ ‘‘มา ทานิ ปุน เอวมกาสี’’ติ โอวทิตฺวา อญฺญตรํ สติปฏฺฐานํ อุคฺคณฺหาเปนฺติฯ ยา ปน ‘‘อหํ อสุกํ สติปฏฺฐานํ นาม มนสิ กโรมี’’ติ วทติ, ตสฺสา ‘‘สาธุ สาธู’’ติ สาธุการํ ทตฺวา ‘‘ตว ชีวิตํ สุชีวิตํ, ตฺวํ นาม มนุสฺสตฺตํ ปตฺตา, ตวตฺถาย สมฺมาสมฺพุทฺโธ อุปฺปนฺโน’’ติอาทีหิ ปสํสนฺติฯ น เกวลญฺเจตฺถ มนุสฺสชาติกาเยว สติปฏฺฐานมนสิการยุตฺตา, เต นิสฺสาย วิหรนฺตา ติรจฺฉานคตาปิฯ

ตตฺริทํ วตฺถุ – เอโก กิร นฏโก สุวโปตกํ คเหตฺวา สิกฺขาเปนฺโต วิจรติฯ โส ภิกฺขุนิอุปสฺสยํ อุปนิสฺสาย วสิตฺวา คมนกาเล สุวโปตกํ ปมุสฺสิตฺวา คโตฯ ตํ สามเณริโย คเหตฺวา ปฏิชคฺคิํสุ, ‘‘พุทฺธรกฺขิโต’’ติ จสฺส นามํ อกํสุฯ ตํ เอกทิวสํ ปุรโต นิสินฺนํ ทิสฺวา มหาเถรี อาห ‘‘พุทฺธรกฺขิตา’’ติฯ กิํ, อยฺโยติฯ อตฺถิ เต โกจิ ภาวนามนสิกาโรติ? นตฺถยฺเยติฯ