เมนู

(23) 3. ทีฆจาริกวคฺโค

1-10. ปฐมทีฆจาริกสุตฺตาทิวณฺณนา

[221-230] ตติยสฺส ปฐมาทีนิ สุวิญฺเญยฺยานิฯ ปญฺจเม รโห นิสชฺชาย อาปชฺชตีติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท (ปาจิ. 290) วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน อาปชฺชตีติ ‘‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคาเมน รโห ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน นิสชฺชํ กปฺเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมสฺมิํ วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ มาตุคามสฺส อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสนฺโต อาปชฺชตีติ ‘โย ปน ภิกฺขุ มาตุคามสฺส อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสยฺย อญฺญตฺร วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนา’’ติ (ปาจิ. 63) เอวํ วุตฺตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ เตนาห ‘‘เตสํ เตสํ สิกฺขาปทานํ วเสน เวทิตพฺพานี’’ติฯ ฉฏฺฐาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ

ปฐมทีฆจาริกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทีฆจาริกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[231-302] จตุตฺถวคฺคาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ

อิติ มโนรถปูรณิยา องฺคุตฺตรนิกาย-อฏฺฐกถาย

ปญฺจกนิปาตวณฺณนาย อนุตฺตานตฺถทีปนา สมตฺตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

องฺคุตฺตรนิกาเย

ฉกฺกนิปาต-ฏีกา

1. ปฐมปณฺณาสกํ

1. อาหุเนยฺยวคฺโค

1. ปฐมอาหุเนยฺยสุตฺตวณฺณนา

[1] ฉกฺกนิปาตสฺส ปฐเม จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวาติ นิสฺสยโวหาเรน วุตฺตํฯ สสมฺภารกนิทฺเทโสยํ ยถา ‘‘ธนุนา วิชฺฌตี’’ติ, ตสฺมา นิสฺสยสีเสน นิสฺสิตสฺส คหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนายมตฺโถ ‘‘จกฺขุทฺวาเร รูปารมฺมเณ อาปาถคเต ตํ รูปํ จกฺขุวิญฺญาเณน ทิสฺวา’’ติฯ เนว สุมโน โหตีติ ชวนกฺขเณ อิฏฺเฐ อารมฺมเณ ราคํ อนุปฺปาเทนฺโต เนว สุมโน โหติ เคหสฺสิตเปมวเสนปิ มคฺเคน สพฺพโส ราคสฺส สมุจฺฉินฺนตฺตาฯ น ทุมฺมโนติ อนิฏฺเฐ อทุสฺสนฺโต น ทุมฺมโนฯ ปสาทญฺญถตฺตวเสนปิ อิฏฺเฐปิ อนิฏฺเฐปิ มชฺฌตฺเตปิ อารมฺมเณ น สมํ สมฺมา อโยนิโส คหณํ อสมเปกฺขนํฯ อยญฺจสฺส ปฏิปตฺติ สติเวปุลฺลปฺปตฺติยา ปญฺญาเวปุลฺลปฺปตฺติยา จาติ อาห ‘‘สโต สมฺปชาโน หุตฺวา’’ติฯ สติยา ยุตฺตตฺตา สโตฯ สมฺปชญฺเญน ยุตฺตตฺตา สมฺปชาโนฯ ญาณุปฺปตฺติปจฺจยรหิตกาเลปิ ปวตฺติเภทนโต ‘‘สตตวิหาโร กถิโต’’ติ วุตฺตํฯ สตตวิหาโรติ ขีณาสวสฺส นิจฺจวิหาโร สพฺพทา ปวตฺตนกวิหาโรฯ ฐเปตฺวา หิ สมาปตฺติเวลํ ภวงฺคเวลญฺจ ขีณาสวา อิมินาว ฉฬงฺคุเปกฺขาวิหาเรน วิหรนฺติฯ

เอตฺถ จ ‘‘ฉสุ ทฺวาเรสุปิ อุเปกฺขโก วิหรตี’’ติ อิมินา ฉฬงฺคุเปกฺขา กถิตาฯ ‘‘สมฺปชาโน’’ติ วจนโต ปน จตฺตาริ ญาณสมฺปยุตฺตจิตฺตานิ ลพฺภนฺติ เตหิ วินา สมฺปชานตาย อสมฺภวโตฯ สตตวิหารภาวโต อฏฺฐ มหากิริยจิตฺตานิ ลพฺภนฺติฯ ‘‘เนว สุมโน น ทุมฺมโน’’ติ วจนโต อฏฺฐ มหากิริยจิตฺตานิ, หสิตุปฺปาโท, โวฏฺฐพฺพนญฺจาติ ทส จิตฺตานิ ลพฺภนฺติฯ ราคโทสสหชาตานํ โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อภาโว เตสมฺปิ สาธารโณติ ฉฬงฺคุเปกฺขาวเสน อาคตานํ อิเมสํ สตตวิหารานํ โสมนสฺสํ กถํ ลพฺภตีติ เจ? อาเสวนโตฯ