(13) 3. คิลานวคฺโค

[124-130] ตติโย วคฺโค อุตฺตานตฺโถเยวฯ

(14) 4. ราชวคฺโค

1. ปฐมจกฺกานุวตฺตนสุตฺตวณฺณนา

[131] จตุตฺถสฺส ปฐเม อตฺถญฺญูติ หิตญฺญูฯ หิตปริยาโย เหตฺถ อตฺถ-สทฺโท ‘‘อตฺตตฺโถ ปรตฺโถ’’ติอาทีสุ (มหานิ. 69; จูฬนิ. โมฆราชมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส 85; ปฏิ. ม. 3.5) วิยฯ ยสฺมา เจส ปเรสํ หิตํ ชานนฺโต เต อตฺตนิ รญฺเชติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘รญฺชิตุํ ชานาตี’’ติฯ ทณฺเฑติ อปราธานุรูเป ทณฺฑเนฯ พลมฺหีติ พลกาเยฯ ปญฺจ อตฺเถติ อตฺตตฺโถ, ปรตฺโถ, อุภยตฺโถ, ทิฏฺฐธมฺมิโก อตฺโถ, สมฺปรายิโก อตฺโถติ เอวํ ปญฺจปฺปเภเท อตฺเถฯ จตฺตาโร ธมฺเมติ จตุสจฺจธมฺเม, กามรูปารูปโลกุตฺตรเภเท วา จตฺตาโร ธมฺเมฯ ปฏิคฺคหณปริโภคมตฺตญฺญุตาย เอว ปริเยสนวิสฺสชฺชนมตฺตญฺญุตาปิ โพธิตา โหนฺตีติ ‘‘ปฏิคฺคหณปริโภคมตฺตํ ชานาติ’’อิจฺเจว วุตฺตํฯ

อุตฺตรติ อติกฺกมติ, อภิภวตีติ วา อุตฺตรํ, นตฺถิ เอตฺถ อุตฺตรนฺติ อนุตฺตรํฯ อนติสยํ, อปฺปฏิภาคํ วา อเนกาสุ เทวมนุสฺสปริสาสุ อเนกสตกฺขตฺตุํ เตสํ อริยสจฺจปฺปฏิเวธสมฺปาทนวเสน ปวตฺตา ภควโต ธมฺมเทสนา ธมฺมจกฺกํฯ อปิจ สพฺพปฐมํ อญฺญาตโกณฺฑญฺญปฺปมุขาย อฏฺฐารสปริสคณาย พฺรหฺมโกฏิยา จตุสจฺจสฺส ปฏิเวธวิธายินี ยา ธมฺมเทสนา, ตสฺสา สาติสยา ธมฺมจกฺกสมญฺญาฯ ตตฺถ สติปฏฺฐานาติธมฺโม เอว ปวตฺตนฏฺเฐน จกฺกนฺติ ธมฺมจกฺกํฯ จกฺกนฺติ วา อาณา ธมฺมโต อนเปตตฺตา, ธมฺมญฺจ ตํ จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํฯ ธมฺเมน ญาเยน จกฺกนฺติปิ ธมฺมจกฺกํฯ ยถาห ‘‘ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ, จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ, ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺก’’นฺติอาทิ (ปฏิ. ม. 2.40-41)ฯ อปฺปฏิวตฺติยนฺติ ธมฺมิสฺสรสฺส ภควโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ธมฺมจกฺกสฺส อนุตฺตรภาวโต อปฺปฏิเสธนียํฯ เกหิ ปน อปฺปฏิวตฺติยนฺติ อาห – ‘‘สมเณน วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สมเณนาติ ปพฺพชฺชํ อุปคเตนฯ พฺราหฺมเณนาติ ชาติพฺราหฺมเณนฯ สาสนปรมตฺถสมณพฺราหฺมณานญฺหิ ปฏิโลมจิตฺตํเยว นตฺถิฯ เทเวนาติ กามาวจรเทเวนฯ