3-4. ปฐมธมฺมวิหารีสุตฺตาทิวณฺณนา

[73-74] ตติเย นิยกชฺฌตฺเตติ อตฺตโน สนฺตาเนฯ เมตฺตาย อุปสํหรณวเสน หิตํ เอสนฺเตนฯ กรุณาย วเสน อนุกมฺปมาเนนฯ ปริคฺคเหตฺวาติ ปริโต คเหตฺวา, ผริตฺวาติ อตฺโถฯ ปริจฺจาติ ปริโต กตฺวา, สมนฺตโต ผริตฺวา อิจฺเจว อตฺโถฯ ‘‘ปฏิจฺจา’’ติปิ ปาโฐฯ มา ปมชฺชิตฺถาติ ‘‘ฌายถา’’ติ วุตฺตสมถวิปสฺสนานํ อนนุยุญฺชเนน อญฺเญน วา เกนจิ ปมาทการเณน มา ปมาทํ อาปชฺชิตฺถฯ นิยฺยานิกสาสเน อกตฺตพฺพกรณํ วิย กตฺตพฺพากรณมฺปิ ปมาโทติฯ วิปตฺติกาเลติ สตฺตอสปฺปายาทิวิปตฺติยุตฺเต กาเลฯ สพฺเพปิ สาสเน คุณา อิเธว สงฺคหํ คจฺฉนฺตีติ อาห ‘‘ฌายถ มา ปมาทตฺถ…เป.… อนุสาสนี’’ติฯ จตุตฺเถ นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

ปฐมธมฺมวิหารีสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[75] ปญฺจเม ยุชฺฌนํ โยโธ, โส อาชีโว เอเตสนฺติ โยธาชีวาฯ เตนาห ‘‘ยุทฺธูปชีวิโน’’ติฯ สนฺถมฺภิตฺวา ฐาตุํ น สกฺโกตีติ พทฺโธ ธิติสมฺปนฺโน ฐาตุํ น สกฺโกติฯ สมาคเตติ สมฺปตฺเตฯ พฺยาปชฺชตีติ วิการมาปชฺชติฯ เตนาห ‘‘ปกติภาวํ ชหตี’’ติฯ

รชคฺคสฺมินฺติ ปจฺจตฺเต ภุมฺมวจนนฺติ อาห ‘‘กิํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส รชคฺคํ นามา’’ติฯ วินิพฺเพเฐตฺวาติ คหิตคฺคหณํ วิสฺสชฺชาเปตฺวาฯ โมเจตฺวาติ สรีรโต อปเนตฺวาฯ

ปฐมโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ทุติยโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[76] ฉฏฺเฐ จมฺมนฺติ อิมินา จมฺมมยํ จมฺมมิติ สิพฺพิตํ, อญฺญํ วา เกฏกผลกาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ธนุกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวาติ ธนุญฺเจว ตูณิรญฺจ สนฺนยฺหิตฺวา สชฺเชตฺวาฯ ธนุทณฺฑสฺส ชิยายตฺตภาวกรณาทิปิ หิ ธนุโน สนฺนยฺหนํฯ เตเนวาห ‘‘ธนุญฺจ สรกลาปญฺจ สนฺนยฺหิตฺวา’’ติฯ ยุทฺธสนฺนิเวเสน ฐิตนฺติ ทฺวินฺนํ เสนานํ พฺยูหนสํวิธานนเยน กโต โย สนฺนิเวโส, ตสฺส วเสน ฐิตํ, เสนาพฺยูหสํวิธานวเสน สนฺนิวิฏฺฐนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อุสฺสาหญฺจ วายามญฺจ กโรตีติ ยุชฺฌนวเสน อุสฺสาหํ วายามญฺจ กโรติฯ ปริยาปาเทนฺตีติ มรณปริยนฺติกํ อปรํ ปาเปนฺติฯ เตนาห ‘‘ปริยาปาทยนฺตี’’ติ, ชีวิตํ ปริยาปาทยนฺติ มรณํ ปฏิปชฺชาเปนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ

อรกฺขิเตเนว กาเยนาติอาทีสุ หตฺถปาเท กีฬาเปนฺโต คีวํ วิปริวตฺเตนฺโต กายํ น รกฺขติ นามฯ นานปฺปการํ ทุฏฺฐุลฺลํ กโรนฺโต วาจํ น รกฺขติ นามฯ กามวิตกฺกาทโย วิตกฺเกนฺโต จิตฺตํ น รกฺขติ นามฯ อนุปฏฺฐิตาย สติยาติ กายคตาย สติยา อนุปฏฺฐิตายฯ ราเคน อนุคโตติ ราเคน อนุปหโตฯ ราคปเรโตติ วา ราเคน ผุฏฺโฐ ผุฏฺฐวิเสน วิย สปฺเปนฯ

อนุทหนฏฺเฐนาติ อนุปายปฺปฏิปตฺติยาฯ สมฺปติ อายติญฺจ มหาภิตาปฏฺเฐนฯ อนวตฺถิตสภาวตาย อิตฺตรปจฺจุปฏฺฐานฏฺเฐนฯ มุหุตฺตรมณียตาย ตาวกาลิกฏฺเฐนฯ พฺยตฺเตหิ อภิภวนียตาย สพฺพงฺคปจฺจงฺคปลิภญฺชนฏฺเฐนฯ เฉทนเภทนาทิอธิกรณภาเวน อุคฺฆฏฺฏนสทิสตาย อธิกุฏฺฏนฏฺเฐนฯ อวเณ วณํ อุปฺปาเทตฺวา อนฺโต อนุปวิสนสภาวตาย วินิวิชฺฌนฏฺเฐนฯ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิก อนตฺถนิมิตฺตตาย สาสงฺกสปฺปฏิภยฏฺเฐนฯ

ทุติยโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. ปฐมอนาคตภยสุตฺตาทิวณฺณนา

[77-78] สตฺตเม วิเสสสฺส ปตฺติยา วิเสสสฺส ปาปุณนตฺถํฯ วีริยนฺติ ปธานวีริยํฯ ตํ ปน จงฺกมนวเสน กรเณ ‘‘กายิก’’นฺติปิ วตฺตพฺพตํ ลภตีติ อาห – ‘‘ทุวิธมฺปี’’ติฯ สตฺถกวาตาติ สนฺธิพนฺธนานิ กตฺตริยา ฉินฺทนฺตา วิย ปวตฺตวาตาฯ เตนาห – ‘‘สตฺถํ วิยา’’ติอาทิฯ กตกมฺเมหีติ กตโจรกมฺเมหิฯ เต กิร กตกมฺมา ยํ เนสํ เทวตํ อายาจิตฺวา กมฺมํ นิปฺผนฺนํ, ตสฺส อุปการตฺถาย มนุสฺเส มาเรตฺวา คลโลหิตานิ คณฺหนฺติฯ เต ‘‘อญฺเญสุ มนุสฺเสสุ มาริยมาเนสุ โกลาหลํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ปพฺพชิตํ ปริเยสนฺโต นาม นตฺถี’’ติ มญฺญมานา ภิกฺขู คเหตฺวา มาเรนฺติฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ อกตกมฺเมหีติ อฏวิโต คามํ อาคมนกาเล กมฺมนิปฺผตฺตตฺถํ ปุเรตรํ พลิกมฺมํ กาตุกาเมหิฯ เตเนวาห – ‘‘โจริกํ กตฺวา นิกฺขนฺตา กตกมฺมา นามา’’ติอาทิฯ อฏฺฐเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

ปฐมอนาคตภยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ