5-6. ปุญฺญาภิสนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[45-46] ปญฺจเม อสงฺเขยฺโยติ อาฬฺหกคณนาย อสงฺเขยฺโยฯ โยชนวเสน ปนสฺส สงฺขา อตฺถิ เหฏฺฐา มหาปถวิยา อุปริ อากาเสน ปริสมนฺตโต จกฺกวาฬปพฺพเตน มชฺเฌ ตตฺถ ตตฺถ ฐิตเกหิ ทีปปพฺพตปริยนฺเตหิ ปริจฺฉินฺนตฺตา ชานนฺเตน โยชนโต สงฺขาตุํ สกฺกาติ กตฺวาฯ มหาสรีรมจฺฉกุมฺภีลยกฺขรกฺขสมหานาคทานวาทีนํ สวิญฺญาณกานํ พลวามุขปาตาลาทีนํ อวิญฺญาณกานํ เภรวารมฺมณานํ วเสน พหุเภรวํ ฯ ปุถูติ พหูฯ สวนฺตีติ สนฺทมานาฯ อุปยนฺตีติ อุปคจฺฉนฺติฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมวฯ

ปุญฺญาภิสนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. ธนสุตฺตาทิวณฺณนา

[47-48] สตฺตเม สทฺธาติ มคฺเคนาคตา สทฺธาฯ สีลญฺจ ยสฺส กลฺยาณนฺติ กลฺยาณสีลํ นาม อริยสาวกสฺส อริยกนฺตํ สีลํ วุจฺจติฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อริยสาวกสฺส เอกสีลมฺปิ อกนฺตํ นาม นตฺถิ, อิมสฺมิํ ปนตฺเถ ภวนฺตเรปิ อปฺปหีนํ ปญฺจสีลํ อธิปฺเปตํฯ อฏฺฐมํ อุตฺตานเมวฯ

ธนสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โกสลสุตฺตวณฺณนา

[49] นวเม ปติตกฺขนฺโธติ สมฺมุขา กิญฺจิ โอโลเกตุํ อสมตฺถตาย อโธมุโขฯ นิปฺปฏิภาโนติ สหธมฺมิกํ กิญฺจิ วตฺตุํ อวิสหนโต นิปฺปฏิภาโน ปฏิภานรหิโตฯ

โกสลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. นารทสุตฺตวณฺณนา

[50] ทสเม อชฺโฌมุจฺฉิโตติ อธิมตฺตาย ตณฺหามุจฺฉาย มุจฺฉิโต, มุจฺฉํ โมหํ ปมาทํ อาปนฺโนฯ เตนาห ‘‘คิลิตฺวา…เป.… อติเรกมุจฺฉาย ตณฺหาย สมนฺนาคโต’’ติฯ มหจฺจาติ มหติยาฯ ลิงฺควิปลฺลาเสน เจตํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘มหตา ราชานุภาเวนา’’ติฯ

นารทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มุณฺฑราชวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ทุติยปณฺณาสกํ

(6) 1. นีวรณวคฺโค

1-2. อาวรณสุตฺตาทิวณฺณนา

[51-52] ทุติยสฺส ปฐเม อาวรนฺตีติ อาวรณา, นีวารยนฺตีติ นีวรณาฯ เอตฺถ จ อาวรนฺตีติ กุสลธมฺมุปฺปตฺติํ อาทิโต ปริวาเรนฺติฯ นีวารยนฺตีติ นิรวเสสโต วารยนฺตีติ อตฺโถ, ตสฺมา อาวรณวเสนาติ อาทิโต กุสลุปฺปตฺติวารณวเสนฯ นีวรณวเสนาติ นิรวเสสโต วารณวเสนาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ยสฺมา ปญฺจ นีวรณา อุปฺปชฺชมานา อนุปฺปนฺนาย โลกิยโลกุตฺตราย ปญฺญาย อุปฺปชฺชิตุํ น เทนฺติ, อุปฺปนฺนาปิ อฏฺฐ สมาปตฺติโย ปญฺจ วา อภิญฺญา อุปจฺฉินฺทิตฺวา ปาเตนฺติ, ตสฺมา ‘‘ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณา’’ติ วุจฺจนฺติฯ อุปจฺฉินฺทนํ ปาตนญฺเจตฺถ ตาสํ ปญฺญานํ อนุปฺปนฺนานํ อุปฺปชฺชิตุํ อปฺปทานเมวฯ อิติ มหคฺคตานุตฺตรปญฺญานํ เอกจฺจาย จ ปริตฺตปญฺญาย อนุปฺปตฺติเหตุภูตา นีวรณธมฺมา อิตราสํ สมตฺถตํ วิหนนฺติเยวาติ ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณา วุตฺตาฯ ภาวนามนสิกาเรน วินา ปกติยา มนุสฺเสหิ นิพฺพตฺเตตพฺโพ ธมฺโมติ มนุสฺสธมฺโม, มนุสฺสตฺตภาวาวโห วา ธมฺโม มนุสฺสธมฺโม, อนุฬารํ ปริตฺตกุสลํฯ ยํ อสติปิ พุทฺธุปฺปาเท วตฺตติ, ยญฺจ สนฺธายาห ‘‘หีเนน พฺรหฺมจริเยน, ขตฺติเย อุปปชฺชตี’’ติ (ชา. 1.8.75)ฯ อลํ อริยาย อริยภาวายาติ อลมริโย, อริยภาวาย สมตฺโถติ วุตฺตํ โหติฯ ญาณทสฺสนเมว ญาณทสฺสนวิเสโส, อลมริโย จ โส ญาณทสฺสนวิเสโส จาติ อลมริยญาณทสฺสนวิเสโสฯ

ญาณทสฺสนนฺติ จ ทิพฺพจกฺขุปิ วิปสฺสนาปิ มคฺโคปิ ผลมฺปิ ปจฺจเวกฺขณญาณมฺปิ สพฺพญฺญุตญฺญาณมฺปิ วุจฺจติฯ ‘‘อปฺปมตฺโต สมาโน ญาณทสฺสนํ อาราเธตี’’ติ (ม. นิ. 1.311) หิ เอตฺถ ทิพฺพจกฺขุ ญาณทสฺสนํ นามฯ ‘‘ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมตี’’ติ (ที. นิ. 1.234) เอตฺถ วิปสฺสนาญาณํฯ ‘‘อภพฺพา เต ญาณาย ทสฺสนาย อนุตฺตราย สมฺโพธายา’’ติ (อ. นิ. 4.196) เอตฺถ มคฺโคฯ