3. อิฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

[43] ตติเย อปฺปมาทํ ปสํสนฺตีติ ‘‘เอตานิ อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโท กาตพฺโพ’’ติ อปฺปมาทเมว ปสํสนฺติ ปณฺฑิตาฯ ยสฺมา วา ปุญฺญกิริยาสุ ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ตสฺมา อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโทว กาตพฺโพติ อตฺโถฯ ปุริมสฺมิํ อตฺถวิกปฺเป ‘‘ปุญฺญกิริยาสู’’ติ ปทสฺส ‘‘อปฺปมตฺโต’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ ยสฺมา ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ยสฺมา จ ปุญฺญกิริยาสุ อปฺปมตฺโต อุโภ อตฺเถ อธิคโต โหติ, ตสฺมา อายุอาทีนิ ปตฺถยนฺเตน อปฺปมาโทว กาตพฺโพฯ ทุติยสฺมิํ อตฺถวิกปฺเป ปณฺฑิตา อปฺปมาทํ ปสํสนฺติฯ กตฺถาติ? ปุญฺญกิริยาสุฯ กสฺมาติ เจ? ยสฺมา อปฺปมตฺโต อุโภ อตฺเถ อธิคฺคณฺหาติ ปณฺฑิโต, ตสฺมาติ อตฺโถฯ อตฺถปฺปฏิลาเภนาติ ทิฏฺฐธมฺมิกาทิหิตปฺปฏิลาเภนฯ

อิฏฺฐสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. มนาปทายีสุตฺตวณฺณนา

[44] จตุตฺเถ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ มโนมยนฺติ อาห ‘‘สุทฺธาวาเสสุ เอกํ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ เทวกาย’’นฺติฯ สติปิ หิ สพฺพสตฺตานํ อภิสงฺขารมนสา นิพฺพตฺตภาเว พาหิรปจฺจเยหิ วินา มนสาว นิพฺพตฺตตฺตา ‘‘มโนมยา’’ติ วุจฺจนฺติ รูปาวจรสตฺตาฯ ยทิ เอวํ กามภเว โอปปาติกสตฺตานมฺปิ มโนมยภาโว อาปชฺชตีติ เจ? น, ตตฺถ พาหิรปจฺจเยหิ นิพฺพตฺเตตพฺพตาสงฺกาย เอว อภาวโต ‘‘มนสาว นิพฺพตฺตา’’ติ อวธารณาสมฺภวโตฯ นิรุฬฺโห วายํ โลเก มโนมยโวหาโร รูปาวจรสตฺเตสุฯ ตถา หิ ‘‘อนฺนมโย, ปาณมโย, มโนมโย, อานนฺทมโย, วิญฺญาณมโย’’ติ ปญฺจธา อตฺตานํ เวทวาทิโนปิ วทนฺติฯ อุจฺเฉทวาทิโนปิ วทนฺติ ‘‘ทิพฺโพ รูปี มโนมโย’’ติ (ที. นิ. 1.87)ฯ ตีสุ วา กุลสมฺปตฺตีสูติ พฺราหฺมณขตฺติยเวสฺสสงฺขาเตสุ สมฺปนฺนกุเลสุฯ ฉสุ วา กามสคฺเคสูติ ฉสุ กามาวจรเทเวสุฯ

มนาปทายีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5-6. ปุญฺญาภิสนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[45-46] ปญฺจเม อสงฺเขยฺโยติ อาฬฺหกคณนาย อสงฺเขยฺโยฯ โยชนวเสน ปนสฺส สงฺขา อตฺถิ เหฏฺฐา มหาปถวิยา อุปริ อากาเสน ปริสมนฺตโต จกฺกวาฬปพฺพเตน มชฺเฌ ตตฺถ ตตฺถ ฐิตเกหิ ทีปปพฺพตปริยนฺเตหิ ปริจฺฉินฺนตฺตา ชานนฺเตน โยชนโต สงฺขาตุํ สกฺกาติ กตฺวาฯ มหาสรีรมจฺฉกุมฺภีลยกฺขรกฺขสมหานาคทานวาทีนํ สวิญฺญาณกานํ พลวามุขปาตาลาทีนํ อวิญฺญาณกานํ เภรวารมฺมณานํ วเสน พหุเภรวํ ฯ ปุถูติ พหูฯ สวนฺตีติ สนฺทมานาฯ อุปยนฺตีติ อุปคจฺฉนฺติฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมวฯ

ปุญฺญาภิสนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. ธนสุตฺตาทิวณฺณนา

[47-48] สตฺตเม สทฺธาติ มคฺเคนาคตา สทฺธาฯ สีลญฺจ ยสฺส กลฺยาณนฺติ กลฺยาณสีลํ นาม อริยสาวกสฺส อริยกนฺตํ สีลํ วุจฺจติฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อริยสาวกสฺส เอกสีลมฺปิ อกนฺตํ นาม นตฺถิ, อิมสฺมิํ ปนตฺเถ ภวนฺตเรปิ อปฺปหีนํ ปญฺจสีลํ อธิปฺเปตํฯ อฏฺฐมํ อุตฺตานเมวฯ

ธนสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โกสลสุตฺตวณฺณนา

[49] นวเม ปติตกฺขนฺโธติ สมฺมุขา กิญฺจิ โอโลเกตุํ อสมตฺถตาย อโธมุโขฯ นิปฺปฏิภาโนติ สหธมฺมิกํ กิญฺจิ วตฺตุํ อวิสหนโต นิปฺปฏิภาโน ปฏิภานรหิโตฯ

โกสลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. นารทสุตฺตวณฺณนา

[50] ทสเม อชฺโฌมุจฺฉิโตติ อธิมตฺตาย ตณฺหามุจฺฉาย มุจฺฉิโต, มุจฺฉํ โมหํ ปมาทํ อาปนฺโนฯ เตนาห ‘‘คิลิตฺวา…เป.… อติเรกมุจฺฉาย ตณฺหาย สมนฺนาคโต’’ติฯ มหจฺจาติ มหติยาฯ ลิงฺควิปลฺลาเสน เจตํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘มหตา ราชานุภาเวนา’’ติฯ

นารทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มุณฺฑราชวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ทุติยปณฺณาสกํ