4. สุขโสมนสฺสสุตฺตวณฺณนา

[78] จตุตฺเถ ยถาวุตฺตธมฺมาทีสุ ตสฺส กิเลสนิมิตฺตํ ทุกฺขํ อนวสฺสนนฺติ ‘‘สุขโสมนสฺสพหุโล วิหรตี’’ติ วุตฺตํฯ กายิกสุขญฺเจว เจตสิกโสมนสฺสญฺจ พหุลํ อสฺสาติ สุขโสมนสฺสพหุโลฯ ยวติ เตน ผลํ มิสฺสิตํ วิย โหตีติ โยนิ, เอกนฺติกํ การณํฯ อสฺสาติ ยถาวุตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ ปริปุณฺณนฺติ อวิกลํ อนวเสสํฯ

สุขโสมนสฺสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อธิคมสุตฺตวณฺณนา

[79] ปญฺจเม อาคจฺฉนฺติ เอเตน กุสลา วา อกุสลา วาติ อาคมนํ, กุสลากุสลานํ อุปฺปตฺติการณํฯ ตตฺถ กุสโลติ อาคมนกุสโลฯ เอวํ ธมฺเม มนสิกโรโต กุสลา วา อกุสลา วา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺตีติ เอวํ ชานนฺโตฯ อปคจฺฉนฺติ กุสลา วา อกุสลา วา เอเตนาติ อปคมนํฯ เตสํ เอว อนุปฺปตฺติการณํ, ตตฺถ กุสโลติ อปคมนกุสโลฯ เอวํ ธมฺเม มนสิกโรโต กุสลา วา อกุสลา วา ธมฺมา นาภิวฑฺฒนฺตีติ เอวํ ชานนฺโตฯ อุปายกุสโลติ ฐานุปฺปตฺติกปญฺญาสมนฺนาคโตฯ อิทญฺจ อจฺจายิกกิจฺเจ วา ภเย วา อุปฺปนฺเน ตสฺส ติกิจฺฉนตฺถํ ฐานุปฺปตฺติยา การณชานนวเสน เวทิตพฺพํฯ

อธิคมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6-7. มหนฺตตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา

[80-81] ฉฏฺเฐ สมฺปตฺเตติ กิเลเส สมฺปตฺเตฯ สตฺตมํ อุตฺตานเมวฯ

มหนฺตตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8-10. ทุติยนิรยสุตฺตาทิวณฺณนา

[82-84] อฏฺฐเม กายปาคพฺภิยาทีหีติ อาทิ-สทฺเทน วจีปาคพฺภิยํ มโนปาคพฺภิยญฺจ สงฺคณฺหาติฯ นวมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ทุติยนิรยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อรหตฺตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สีติวคฺโค

1. สีติภาวสุตฺตวณฺณนา

[85] นวมสฺส ปฐเม สีติภาวนฺติ นิพฺพานํ, กิเลสวูปสมํ วาฯ นิคฺคณฺหาตีติ อจฺจารทฺธวีริยตาทีหิ อุทฺธตํ จิตฺตํ อุทฺธจฺจปกฺขโต รกฺขณวเสน นิคฺคณฺหาติฯ ปคฺคณฺหาตีติ อติสิถิลวีริยตาทีหิ ลีนํ จิตฺตํ โกสชฺชปาตโต รกฺขณวเสน ปคฺคณฺหาติฯ สมฺปหํเสตีติ สมปฺปวตฺตจิตฺตํ ตถาปวตฺติยํ ปญฺญาย โตเสติ อุตฺเตเชติ วาฯ ยทา วา ปญฺญาปโยคมนฺทตาย อุปสมสุขานธิคเมน วา นิรสฺสาทํ จิตฺตํ ภาวนาย น ปกฺขนฺทติ, ตทา ชาติอาทีนิ สํเวควตฺถูนิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สมฺปหํเสติ สมุตฺเตเชติฯ อชฺฌุเปกฺขตีติ ยทา ปน จิตฺตํ อลีนํ อนุทฺธตํ อนิรสฺสาทํ อารมฺมเณ สมปฺปวตฺตํ สมฺมเทว ภาวนาวีติํ โอติณฺณํ โหติ, ตทา ปคฺคหนิคฺคหสมฺปหํสเนสุ กิญฺจิ พฺยาปารํ อกตฺวา สมปฺปวตฺเตสุ อสฺเสสุ สารถี วิย อชฺฌุเปกฺขติ, อุเปกฺขโกว โหติฯ ปณีตาธิมุตฺติโกติ ปณีเต อุตฺตเม มคฺคผเล อธิมุตฺโต นินฺนโปณปพฺภาโรฯ

สีติภาวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ