เมนู

ตสฺส ตสฺส สมาธิสฺส สรูปทสฺสนสฺส ปจฺจยตฺตา ปจฺจเวกฺขณญาณํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํฯ สมภริโตติ สมปุณฺโณฯ

มณฺฑภูมีติ ปปาวณฺณภูมิฯ ยตฺถ สลิลสิญฺจเนน วินาว สสฺสานิ ฐิตานิ สมฺปชฺชนฺติฯ ยุเค โยเชตพฺพานิ โยคฺคานิ, เตสํ อาจริโย โยคฺคาจริโยฯ เตสํ สิกฺขาปนโต หตฺถิอาทโยปิ ‘‘โยคฺคา’’ติ วุจฺจนฺตีติ อาห ปาฬิยํ ‘‘อสฺสทมฺมสารถี’’ติฯ เยน เยนาติ จตูสุ มคฺเคสุ เยน เยน มคฺเคนฯ ยํ ยํ คตินฺติ ชวสมชวาทิเภทาสุ คตีสุ ยํ ยํ คติํฯ นวเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

ปญฺจงฺคิกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. นาคิตสุตฺตวณฺณนา

[30] ทสเม อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาติ อุทฺธํ อุคฺคตตฺตา อุจฺโจ ปตฺถโฏ มหนฺโต วินิพฺภิชฺชิตฺวา คเหตุํ อสกฺกุเณยฺโย สทฺโท เอเตสนฺติ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาฯ วจีโฆโสปิ หิ พหูหิ เอกชฺฌํ ปวตฺติโต อตฺถโต สทฺทโต จ ทุรวโพโธ เกวลํ มหานิคฺโฆโส เอว หุตฺวา โสตปถมาคจฺฉติฯ มจฺฉวิโลเปติ มจฺฉานํ วิลุมฺปิตฺวา วิย คหเณ, มจฺฉานํ วา วิลุมฺปเนฯ เกวฏฺฏานญฺหิ มจฺฉปจฺฉิฐปิตฏฺฐาเน มหาชโน สนฺนิปติตฺวา ‘‘อิธ อญฺญํ เอกํ มจฺฉํ เทหิ, เอกํ มจฺฉผาลํ เทหี’’ติ, ‘‘เอตสฺส เต มหา ทินฺโน, มยฺหํ ขุทฺทโก’’ติ เอวํ อุจฺจาสทฺทํ มหาสทฺทํ กโรนฺติฯ มจฺฉคฺคหณตฺถํ ชาเล ปกฺขิตฺเตปิ ตสฺมิํ ฐาเน เกวฏฺฏา เจว อญฺเญ จ ‘‘ปวิฏฺโฐ คหิโต’’ติ มหาสทฺทํ กโรนฺติฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ อสุจิสุขนฺติ กายาสุจิสนฺนิสฺสิตตฺตา กิเลสาสุจิสนฺนิสฺสิตตฺตา จ อสุจิสนฺนิสฺสิตสุขํฯ เนกฺขมฺมสุขสฺสาติ กามโต นิกฺขมนฺตสฺส สุขสฺสฯ ปวิเวกสุขสฺสาติ คณสงฺคณิกโต กิเลสสงฺคณิกโต จ วิคตสฺส สุขสฺสฯ อุปสมสุขสฺสาติ ราคาทิวูปสมาวหสฺส สุขสฺสฯ สมฺโพธสุขนฺติ มคฺคสงฺขาตสฺส สมฺโพธสฺส นิฏฺฐปฺปตฺตตฺถาย สุขํฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

นาคิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจงฺคิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สุมนวคฺโค

1. สุมนสุตฺตวณฺณนา

[31] จตุตฺถสฺส ปฐเม สตกฺกกูติ สตสิขโร, อเนกกูโฏติ อตฺโถฯ อิทํ ตสฺส มหาเมฆภาวทสฺสนํฯ โส หิ มหาวสฺสํ วสฺสติฯ เตเนวาห – ‘‘อิโต จิโต จ อุฏฺฐิเตน วลาหกกูฏสเตน สมนฺนาคโตติ อตฺโถ’’ติฯ ทสฺสนสมฺปนฺโนติ เอตฺถ ทสฺสนํ นาม โสตาปตฺติมคฺโคฯ โส หิ ปฐมํ นิพฺพานทสฺสนโต ‘‘ทสฺสน’’นฺติ วุจฺจติฯ ยทิปิ ตํ โคตฺรภุ ปฐมตรํ ปสฺสติ, ทิสฺวา ปน กตฺตพฺพกิจฺจสฺส กิเลสปฺปหานสฺส อกรณโต น ตํ ‘‘ทสฺสน’’นฺติ วุจฺจติฯ อาวชฺชนฏฺฐานิยญฺหิ ตํ ญาณํฯ มคฺคสฺส นิพฺพานารมฺมณตาสามญฺเญน เจตํ วุตฺตํ, น นิพฺพานปฺปฏิวิชฺฌเนน, ตสฺมา ธมฺมจกฺขุํ ปุนปฺปุนํ นิพฺพตฺตเนน ภาวนํ อปฺปตฺตํ ทสฺสนํ, ธมฺมจกฺขุญฺจ ปริญฺญาทิกิจฺจกรเณน จตุสจฺจธมฺมทสฺสนํ ตทภิสมโยติ นตฺเถตฺถ โคตฺรภุสฺส ทสฺสนภาวาปตฺติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

สุมนสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. จุนฺทีสุตฺตวณฺณนา

[32] ทุติเย ‘‘อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต’’ติอาทีสุ (อ. นิ. 5.179) อริยกนฺตานีติ ปญฺจสีลานิ อาคตานิฯ อริยกนฺตานิ หิ ปญฺจสีลานิ อริยานํ กนฺตานิ ปิยานิ, ภวนฺตรคตาปิ อริยา ตานิ น วิชหนฺติฯ อิธ ปน ‘‘ยาวตา, จุนฺท, สีลานิ อริยกนฺตานิ สีลานิ, เตสํ อคฺคมกฺขายติ…เป.… อคฺเค เต ปริปูรการิโน’’ติ วุตฺตตฺตา มคฺคผลานิ สีลานิ อธิปฺเปตานีติ อาห ‘‘อริยกนฺตานิ สีลานีติ มคฺคผลสมฺปยุตฺตานิ สีลานี’’ติฯ

จุนฺทีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ