เมนู

11. อปฺปมาทสุตฺตวณฺณนา

[53] เอกาทสเม ชงฺคลานนฺติ เอตฺถ โย นิปิจฺฉโล น อนูโป นิรุทกตาย ถทฺธลูโข ภูมิปฺปเทโส, โส ‘‘ชงฺคโล’’ติ วุจฺจติฯ ตพฺพหุลตาย ปน อิธ สพฺโพ ภูมิปฺปเทโส ชงฺคโลฯ ตสฺมิํ ชงฺคเล ชาตา ภวาติ วา ชงฺคลา, เตสํ ชงฺคลานํฯ เอวญฺหิ นทิจรานมฺปิ หตฺถีนํ สงฺคโห กโต โหติ สโมธาตพฺพานํ วิย สโมธายกานมฺปิ อิธ ชงฺคลคฺคหเณน คเหตพฺพโตฯ ปถวีตลจารีนนฺติ อิมินา ชลจาริโน จ นิวตฺเตติ อทิสฺสมานปาทตฺตาฯ ‘‘ปาณาน’’นฺติ สาธารณวจนมฺปิ ‘‘ปทชาตานี’’ติ สทฺทนฺตรสนฺนิธาเนน วิเสสนิวิฏฺฐเมว โหตีติ อาห ‘‘สปาทกปาณาน’’นฺติฯ ‘‘มุตฺตคต’’นฺติอาทีสุ (ม. นิ. 2.119; อ. นิ. 9.11) คต-สทฺโท วิย อิธ ชาต-สทฺโท อนตฺถนฺตโรติ อาห ‘‘ปทชาตานีติ ปทานี’’ติฯ สโมธานนฺติ สมวโรธํ, อนฺโตคธํ วาฯ เตนาห ‘‘โอธานํ อุปนิกฺเขปํ คจฺฉนฺตี’’ติฯ กูฏงฺคมาติ ปาริมนฺเตน กูฏํ อุปคจฺฉนฺติฯ กูฏนินฺนาติ กูฏจฺฉิทฺทมคฺเค ปวิสนวเสน กูเฏ นินฺนาฯ กูฏสโมสรณาติ ฉิทฺเท อนุปวิสนวเสน จ อาหจฺจ อวตฺถาเนน จ กูเฏ สโมทหิตฺวา ฐิตาฯ วณฺเฏ ปตมาเน สพฺพานิ ภูมิยํ ปตนฺตีติ อาห ‘‘วณฺฏานุวตฺตกานิ ภวนฺตี’’ติฯ

อปฺปมาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา

[54] ทฺวาทสเม ชาติภูมิยนฺติ เอตฺถ ชนนํ ชาติ, ชาติยา ภูมิ ชาติภูมิ, ชาตฏฺฐานํฯ ตํ โข ปเนตํ เนว โกสลมหาราชาทีนํ, น จงฺกิพฺราหฺมณาทีนํ, น สกฺกสุยามสนฺตุสิตาทีนํ , น อสีติมหาสาวกานํ, น อญฺเญสํ สตฺตานํ ‘‘ชาติภูมี’’ติ วุจฺจติฯ ยสฺส ปน ชาตทิวเส ทสสหสฺสี โลกธาตุ เอกทฺธชมาลาวิปฺปกิณฺณกุสุมวาสจุณฺณคณสุคนฺธา สพฺพปาลิผุลฺลมิว นนฺทนวนํ วิโรจมานา ปทุมินิปณฺเณ อุทกพินฺทุ วิย อกมฺปิตฺถ, ชจฺจนฺธาทีนญฺจ รูปทสฺสนาทีนิ อเนกานิ ปาฏิหาริยานิ ปวตฺติํสุฯ ตสฺส สพฺพญฺญุโพธิสตฺตสฺส ชาตฏฺฐานํ, สาติสยสฺส ปน ชนกกปิลวตฺถุสนฺนิสฺสโย ‘‘ชาติภูมี’’ติ วุจฺจติฯ ชาติภูมกา อุปาสกาติ ชาติภูมิวาสิโน อุปาสกาฯ สนฺตเนตฺวา สพฺพโส ตเนตฺวา ปตฺถริตฺวา ฐิตมูลานิ มูลสนฺตานกานิฯ ตานิ ปน อตฺถโต มูลานิเยวาติ อาห ‘‘มูลสนฺตานกานนฺติ มูลาน’’นฺติฯ

ชาตทิวเส อาวุธานํ โชติตตฺตา, รญฺโญ อปริมิตสฺส จ สตฺตกายสฺส อนตฺถโต ปริปาลนสมตฺถตาย จ ‘‘โชติปาโล’’ติ ลทฺธนามตฺตา วุตฺตํ ‘‘นาเมน โชติปาโล’’ติฯ โควินฺโทติ โควินฺทิยาภิเสเกน อภิสิตฺโต, โควินฺทสฺส ฐาเน ฐปนาภิเสเกน อภิสิตฺโตติ อตฺโถฯ ตํ กิร ตสฺส พฺราหฺมณสฺส กุลปรมฺปราคตํ ฐานนฺตรํฯ เตนาห ‘‘ฐาเนน มหาโควินฺโท’’ติฯ ควํ ปญฺญญฺจ วินฺทติ ปฏิลภตีติ โควินฺโท, มหนฺโต โควินฺโทติ มหาโควินฺโทฯ โคติ หิ ปญฺญาเยตํ อธิวจนํ ‘‘คจฺฉติ อตฺเถ พุชฺฌตี’’ติ กตฺวาฯ มหาโควินฺโท จ อมฺหากํ โพธิสตฺโตเยวฯ

โส กิร ทิสมฺปติสฺส นาม รญฺโญ ปุโรหิตสฺส โควินฺทพฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา อตฺตโน ปิตุสฺส จ รญฺโญ จ อจฺจเยน ตสฺส ปุตฺโต เรณุ, สหายา จสฺส สตฺตภู, พฺรหฺมทตฺโต, เวสฺสภู, ภรโต, ทฺเว ธตรฏฺฐาติ อิเม สตฺต ราชาโน ยถา อญฺญมญฺญํ น วิวทนฺติฯ เอวํ รชฺเช ปติฏฺฐาเปตฺวา เตสํ อตฺถธมฺเม อนุสาสนฺเต ชมฺพุทีปตเล สพฺเพสํ ราชาว รญฺญํ, พฺรหฺมาว พฺราหฺมณานํ, เทโวว คหปติกานํ สกฺกโต ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต อุตฺตมคารวฏฺฐานํ อโหสิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เรณุอาทีนํ สตฺตนฺนํ ราชูนํ ปุโรหิโต’’ติฯ อิเมว สตฺต ภารธารา มหาราชาโนฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘สตฺตภู พฺรหฺมทตฺโต จ, เวสฺสภู ภรโต สห;

เรณุ ทฺเว จ ธตรฏฺฐา, ตทาสุํ สตฺต ภารธา’’ติฯ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.308);

รญฺโญ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกตฺถานํ ปุโร วิธานโต ปุเร สํวิธานโต ปุโรหิโตฯ โกธามคนฺเธนาติ โกธสงฺขาเตน ปูติคนฺเธนฯ กรุณา อสฺส อตฺถีติ กรุณนฺติ สปุพฺพภาคกรุณชฺฌานํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘กรุณาย จ กรุณาปุพฺพภาเค จ ฐิตา’’ติฯ ยกาโร สนฺธิวเสน อาคโตติ อาห ‘‘เยเตติ เอเต’’ติฯ อรหตฺตโต ปฏฺฐาย สตฺตโมติ สกทาคามีฯ สกทาคามิํ อุปาทายาติ สกทาคามิภาวํ ปฏิจฺจฯ สกทาคามิสฺส หิ ปญฺจินฺทฺริยานิ สกทาคามิภาวํ ปฏิจฺจ มุทูนิ นาม โหนฺติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ธมฺมิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ทุติยปณฺณาสกํ