ทุวิเธน ฌาเนนาติ อารมฺมณูปนิชฺฌานลกฺขณูปนิชฺฌานเภทโต ทุวิเธน ฌานมเนนฯ ปญฺจวิธมิจฺฉาชีววเสนาติ กุหนาลปนาเนมิตฺติกตานิปฺเปสิกตาลาเภนลาภํนิชิคีสนตาสงฺขาต- ปญฺจวิธมิจฺฉาชีววเสนฯ น ลิปฺปตีติ น อลฺลียติ อนุสยโต อารมฺมณกรณโต วา ตณฺหาทิฏฺฐิอภินิเวสาภาวโตฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

นาคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. มิคสาลาสุตฺตวณฺณนา

[44] ทุติเย สมสมคติยาติ ก-การสฺส ย-การวเสน นิทฺเทโสติ อาห ‘‘สมภาเวเนว สมคติกา’’ติฯ ภวิสฺสนฺตีติ อตีตตฺเถ อนาคตวจนํ กตนฺติ อาห ‘‘ภวิสฺสนฺตีติ ชาตา’’ติฯ ปุราณสฺส หิ อิสิทตฺตสฺส จ สมคติกํ สนฺธาย สา เอวมาหฯ

อมฺมกาติ มาตุคาโมฯ อุปจารวจนญฺเหตํฯ อิตฺถีสุ ยทิทํ อมฺมกา มาตุคาโม ชนนี ชนิกาติฯ เตนาห ‘‘อิตฺถี หุตฺวา อิตฺถิสญฺญาย เอว สมนฺนาคตา’’ติฯ

ทิฏฺฐิยา ปฏิวิชฺฌิตพฺพํ อปฺปฏิวิทฺธํ โหตีติ อตฺถโต การณโต จ ปญฺญาย ปฏิวิชฺฌิตพฺพํ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ, นิชฺชฏํ นิคฺคุมฺพํ กตฺวา ยาถาวโต อวิทิตํ โหติฯ สมเย สมเย กิเลเสหิ วิมุจฺจนกํ ปีติปาโมชฺชํ อิธ สามายิกํ ม-กาเร อการสฺส ทีฆํ กตฺวาฯ เตนาห – ‘‘สามายิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภตีติ กาลานุกาลํ ธมฺมสฺสวนํ นิสฺสาย ปีติปาโมชฺชํ น ลภตี’’ติฯ ปมิณนฺตีติ เอตฺถ อารมฺภตฺโถ ป-สทฺโทติ อาห ‘‘ตุเลตุํ อารภนฺตี’’ติฯ ปณีโตติ วิสิฏฺโฐฯ

ตทนฺตรนฺติ วจนวิปลฺลาเสน อุปโยคตฺเถ สามิวจนํ กตนฺติ อาห ‘‘ตํ อนฺตรํ ตํ การณ’’นฺติ ฯ โลภสฺส อปราปรุปฺปตฺติยา พหุวจนวเสน ‘‘โลภธมฺมา’’ติ วุตฺตาฯ สีเลน วิเสสี อโหสิ เมถุนธมฺมวิรติยา สมนฺนาคตตฺตาฯ

มิคสาลาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3-6. อิณสุตฺตาทิวณฺณนา

[45-48] ตติเย ทลิทฺโท นาม ทุคฺคโต, ตสฺส ภาโว ทาลิทฺทิยํฯ น เอตสฺส สกํ สาปเตยฺยนฺติ อสฺสโก, อสาปเตยฺโยฯ เตนาห ‘‘อตฺตโน สนฺตเกน รหิโต’’ติฯ ‘‘พุทฺโธ ธมฺโม สงฺโฆ’’ติ วุตฺเต ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, สฺวากฺขาโต ธมฺโม, สุปฺปฏิปนฺโน สงฺโฆ’’ติ เกนจิ อกมฺปิยภาเวน โอกปฺปนํ รตนตฺตยคุเณ โอคาเหตฺวา กปฺปนํ โอกปฺปนสทฺธา นามฯ ‘‘อิทํ อกุสลํ กมฺมํ โน สกํ, อิทํ ปน กมฺมํ สก’’นฺติ เอวํ พฺยติเรกโต อนฺวยโต จ กมฺมสฺสกตชานนปญฺญา กมฺมสฺสกตปญฺญาฯ ติวิธญฺหิ ทุจฺจริตํ อตฺตนา กตมฺปิ สกกมฺมํ นาม น โหติ อตฺถภญฺชนโตฯ สุจริตํ สกกมฺมํ นาม อตฺถชนนโตฯ อิณาทานสฺมินฺติ ปจฺจตฺตวจนตฺเถ เอตํ ภุมฺมนฺติ อาห ‘‘อิณคฺคหณํ วทามี’’ติฯ

กฏคฺคาโหติ กตํ สพฺพโส สิทฺธเมว กตฺวา คหณํฯ โส ปน วิชยลาโภ โหตีติ อาห ‘‘ชยคฺคาโห’’ติฯ หิริมโน เอตสฺสาติ หิริมโนติ อาห ‘‘หิริสมฺปยุตฺตจิตฺโต’’ติ, ปาปชิคุจฺฉนลกฺขณาย หิริยา สมฺปยุตฺตจิตฺโตติ อตฺโถฯ โอตฺตปฺปติ อุพฺพิชฺชติ ภายติ สีเลนาติ โอตฺตปฺปี, โอตฺตปฺเปน สมนฺนาคโตฯ นิรามิสํ สุขนฺติ ตติยชฺฌานสุขํ ทูรสมุสฺสาริตกามามิสตฺตาฯ อุเปกฺขนฺติ จตุตฺถชฺฌานุเปกฺขํ, น ยํ กิญฺจิ อุเปกฺขาเวทนนฺติ อาห ‘‘จตุตฺถชฺฌานุเปกฺข’’นฺติฯ อารทฺธวีริโยติ ปคฺคหิตปริปุณฺณกายิกเจตสิกวีริโยติ อตฺโถฯ โย คณสงฺคณิกํ วิโนเทตฺวา จตูสุ อิริยาปเถสุ อฏฺฐอารมฺภวตฺถุวเสน เอกโก โหติ, ตสฺส กายิกํ วีริยํ อารทฺธํ นาม โหติฯ จิตฺตสงฺคณิกํ วิโนเทตฺวา อฏฺฐสมาปตฺติวเสน เอกโก โหติฯ คมเน อุปฺปนฺนกิเลสสฺส ฐานํ ปาปุณิตุํ น เทติ, ฐาเน อุปฺปนฺนกิเลสสฺส นิสชฺชํ, นิสชฺชาย อุปฺปนฺนกิเลสสฺส สยนํ ปาปุณิตุํ น เทติ, อุปฺปนฺนฏฺฐาเนเยว กิเลเส นิคฺคณฺหาติฯ อยํ เจตสิกํ วีริยํ อารทฺธํ นาม โหติฯ ปฏิปกฺขทูรีภาเวน เสฏฺฐฏฺเฐน จ เอโก อุเทตีติ เอโกทิ, เอกคฺคตาฯ ตสฺส โยคโต เอกคฺคจิตฺโต อิธ เอโกทิฯ ปฏิปกฺขโต อตฺตานํ นิปาติ, ตํ วา นิปยติ วิโสเสตีติ นิปโกฯ อญฺญตรํ กายาทิเภทํ อารมฺมณํ สาติสยาย สติยา สรตีติ สโตฯ เตนาห ‘‘เอกคฺคจิตฺโต’’ติอาทิฯ

อกุปฺปา เม วิมุตฺตีติ มยฺหํ อรหตฺตผลวิมุตฺติ อกุปฺปตาย อกุปฺปารมฺมณตาย จ อกุปฺปาฯ