อิธ ปน ญาณทสฺสนายาติ มคฺคญาณํ ‘‘ญาณทสฺสน’’นฺติ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘มคฺคญาณสงฺขาตาย ทสฺสนายา’’ติฯ อวิราธิตํ วิชฺฌตีติ อวิราธิตํ กตฺวา วิชฺฌติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. มลฺลิกาเทวีสุตฺตวณฺณนา

[197] สตฺตเม อปฺเปสกฺขาติ อปฺปานุภาวาฯ สา ปน อปฺเปสกฺขตา อาธิปเตยฺยสมฺปตฺติยา ปริวารสมฺปตฺติยา จ อภาเวน ปากฏา โหติฯ ตตฺถ ปริวารสมฺปตฺติยา อภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อปฺปปริวารา’’ติ อาหฯ อิสฺสราติ อาธิปเตยฺยสํวตฺตนกมฺมพเลน อีสนสีลาฯ สา ปนสฺสา อิสฺสรตา วิภวสมฺปตฺติปจฺจยา ปากฏา ชาตาติ อฑฺฒตาปริยายภาเวน วทนฺโต ‘‘อฑฺฒาติ อิสฺสรา’’ติ อาหฯ มหนฺตํ ธนเมติสฺสา ภูมิคตญฺเจว วฬญฺชนกญฺจาติ มหทฺธนาฯ อิธ ปน วฬญฺชนเกเนว ธเนน มหทฺธนตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘วฬญฺชนกธเนน มหทฺธนา’’ติ อาหฯ อีสตีติ อีสา, อภิภูติ อตฺโถฯ มหตี อีสา มเหสา, สุปฺปติฏฺฐิตมเหสตาย ปน ปเรหิ มเหโสติ อกฺขาตพฺพตาย มเหสกฺขาฯ ยสฺมา ปน โส มเหสกฺขาภาโว อาธิปเตยฺยปริวารสมฺปตฺติยา วิญฺญายติ, ตสฺมา ‘‘มหาปริวารา’’ติ วุตฺตํฯ

สณฺฐานปาริปูริยา อธิกํ รูปมสฺสาติ อภิรูปาฯ สณฺฐานปาริปูริยาติ จ หตฺถปาทาทิสรีราวยวานํ สุสณฺฐิตตายาติ อตฺโถฯ อวยวปาริปูริยา หิ สมุทายปาริปูริสิทฺธิฯ รูปนฺติ จ สรีรํ ‘‘รูปวนฺเตว สงฺขฺยํ คจฺฉตี’’ติอาทีสุ วิยฯ ทสฺสนยุตฺตาติ สุรูปภาเวน ปสฺสิตพฺพยุตฺตา, ทิสฺสมานา จกฺขูนิ ปิยายตีติ อญฺญกิจฺจวิกฺเขปํ หิตฺวาปิ ทฏฺฐพฺพาติ วุตฺตํ โหติฯ ทิสฺสมานาว โสมนสฺสวเสน จิตฺตํ ปสาเทตีติ ปาสาทิกาฯ เตนาห ‘‘ทสฺสเนน ปาสาทิกา’’ติฯ โปกฺขรตาติ วุจฺจติ สุนฺทรภาโว, วณฺณสฺส โปกฺขรตา วณฺณโปกฺขรตา, ตาย วณฺณสมฺปตฺติยาติ อตฺโถฯ โปราณา ปน โปกฺขรนฺติ สรีรํ วทนฺติ , วณฺณํ วณฺณเมวฯ

เตสํ มเตน วณฺณญฺจ โปกฺขรญฺจ วณฺณโปกฺขรานิ, เตสํ ภาโว วณฺณโปกฺขรตา ฯ อิติ ปรมาย วณฺณโปกฺขรตายาติ อุตฺตมปริสุทฺเธน วณฺเณน เจว สรีรสณฺฐานสมฺปตฺติยา จาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เตเนวาห ‘‘วณฺเณน เจว สรีรสณฺฐาเนน จา’’ติฯ ตตฺถ วณฺเณนาติ วณฺณธาตุยาฯ สรีรํ นาม สนฺนิเวสวิสิฏฺโฐ กรจรณคีวาสีสาทิอวยวสมุทาโย, โส จ สณฺฐานมุเขน คยฺหตีติ อาห ‘‘สรีรสณฺฐาเนนา’’ติฯ

อภิสชฺชตีติ กุชฺฌนวเสเนว กุฏิลกณฺฏโก วิย ตสฺมิํ ตสฺมิํ สมุฏฺฐาเน มกรทนฺโต วิย ลคติฯ ยญฺหิ โกธสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานภูเต อารมฺมเณ อุปนาหสฺส ปจฺจยภูตํ กุชฺฌนวเสน อภิสชฺชนํ, ตํ อิธาธิปฺเปตํ, น ลุพฺภนวเสนฯ กุปฺปตีติอาทีสุ ปุพฺพุปฺปตฺติ โกโป, ตโต พลวตโร พฺยาปาโท ลทฺธาเสวนตาย จิตฺตสฺส พฺยาปชฺชนโตฯ สาติสยํ ลทฺธาเสวนตาย ตโต พฺยาปาทโตปิ พลวตรา ปจฺจตฺถิกภาเวน ถามปฺปตฺติ ปติตฺถิยนาฯ อนฺนํ ปานนฺติอาทีสุ อทียโต อนฺนํ, ขาทนียํ โภชนียญฺจฯ ปาตพฺยโต ปานํ, ยํกิญฺจิ ปานํฯ วสิตพฺพโต อจฺฉาเทตพฺพโต วตฺถํ, นิวาสนปาวุรณํฯ ยนฺติ เตนาติ ยานํ, ฉตฺตุปาหนวยฺหสิวิกาทิ ยํกิญฺจิ คมนปจฺจยํฯ ฉตฺตมฺปิ หิ วสฺสาตปทุกฺขนิวารเณน มคฺคคมนสาธนนฺติ กตฺวา ‘‘ยาน’’นฺติ วุจฺจติฯ มาลนฺติ ยํกิญฺจิ สุมนมาลาทิปุปฺผํฯ คนฺธนฺติ ยํกิญฺจิ จนฺทนาทิวิเลปนํฯ

มลฺลิกาเทวีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อตฺตนฺตปสุตฺตวณฺณนา

[198] อฏฺฐเม อาหิโต อหํมาโน เอตฺถาติ อตฺตา, อตฺตภาโวฯ อิธ ปน โย ปโร น โหติ, โส อตฺตา, ตํ อตฺตานํฯ ปรนฺติ อตฺตโต อญฺญํฯ ทิฏฺเฐติ ปจฺจกฺขภูเตฯ ธมฺเมติ อุปาทานกฺขนฺธธมฺเมฯ ตตฺถ หิ อตฺตา ภวติ, อตฺตสญฺญาทิฏฺฐิ ภวตีติ อตฺตภาวสมญฺญาฯ เตนาห ‘‘ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว’’ติฯ ฉาตํ วุจฺจติ ตณฺหา ชิฆจฺฉาเหตุตายฯ อนฺโต ตาปนกิเลสานนฺติ อตฺตโน สนฺตาเน ทรถปริฬาหชนเนน สนฺตาปนกิเลสานํฯ