สมฺโมทตีติ อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีสุ วจีกิริยาสุ วาจาย สโมธานํ คจฺฉติ, วิปฺปวาสาคโตปิ ปิยสหายโก วิย ปิยตรภาวํ อุเปตีติ อตฺโถฯ อปิจ กิจฺจกรณีเยสุ เตหิ สทฺธิํ อาทีโตว เอกกิริยาภาวํ อุปคจฺฉนฺโต สนฺธิยติ, ยาว มชฺฌา ปวตฺตนฺโต สํสนฺทติ, ยาว ปริโยสานา อนิวตฺตนฺโต สมฺโมทตีติ เวทิตพฺโพฯ

เลขสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กุสินารวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(14) 4. โยธาชีววคฺโค

1. โยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[134] จตุตฺถสฺส ปฐเม ยุชฺฌนํ โยโธ, โส อาชีโว เอตสฺสาติ โยธาชีโวฯ ยุทฺธมุปชีวตีติ วา เอตสฺมิํ อตฺเถ โยธาชีโวติ นิรุตฺตินเยน ปทสิทฺธิ เวทิตพฺพาฯ เตนาห ‘‘ยุทฺธํ อุปชีวตีติ โยธาชีโว’’ติฯ สห…เป.… ปสฺสตีติ ปุพฺพภาเค วิปสฺสนาปญฺญาย สมฺมสนวเสน, มคฺคกฺขเณ อภิสมยวเสน อตฺตปจฺจกฺเขน ญาเณน ปสฺสติฯ

โยธาชีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปริสาสุตฺตวณฺณนา

[135] ทุติเย อปฺปฏิปุจฺฉิตฺวา วินีตาติ ‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติอาทินา อปฺปฏิปุจฺฉิตฺวา เกวลํ ธมฺมเทสนาวเสเนว วินีตปริสาฯ ทุพฺพินีตปริสาติ ทุกฺเขน วินีตปริสาฯ ปุจฺฉิตฺวา วินีตาติ ‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว’’ติอาทินา ปุจฺฉิตฺวา อนุมติคฺคหณวเสน วินีตาฯ สุวินีตปริสาติ สุเขน วินีตปริสาฯ อนุมติคฺคหณวเสน วินยนญฺหิ น ทุกฺกรํ โหติฯ

ปริสาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อุปฺปาทาสุตฺตวณฺณนา

[137] จตุตฺเถ อุปฺปาทา วา ตถาคตานนฺติ ตถาคตานํ อุปฺปาเทปิ เวเนยฺยปุคฺคลานํ มคฺคผลุปฺปตฺติ วิย สงฺขารานํ อนิจฺจาทิสภาโว น ตถาคตุปฺปาทายตฺโต, อถ โข ตถาคตานํ อุปฺปาเทปิ อนุปฺปาเทปิ โหติเมวาติ วุตฺตํ โหติฯ ฐิตาว สา ธาตูติ ฐิโต เอว โส อนิจฺจสภาโว พฺยภิจาราภาวโต น กทาจิ สงฺขารา อนิจฺจา น โหติฯ กามํ อสงฺขตา วิย ธาตุ น นิจฺโจ โส สภาโว, ตถาปิ สพฺพกาลิโกเยวาติ อธิปฺปาโยฯ

อปโร นโย – ฐิตาว สา ธาตูติ ‘‘สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา’’ติ เอสา ธาตุ เอส สภาโว ตถาคตานํ อุปฺปาทโต ปุพฺเพ อุทฺธญฺจ อปฺปฏิวิชฺฌิยมาโน น ตถาคเตหิ อุปฺปาทิโต, อถ โข สพฺพกาลํ สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา, ฐิตาว สา ธาตุ, เกวลํ ปน สยมฺภุญาเณน อภิสมฺพุชฺฌนโต ‘‘อยํ ธมฺโม ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ’’ติ ปเวทนโต จ ตถาคโต ธมฺมสฺสามีติ วุจฺจติ อปุพฺพสฺส ตสฺส อุปฺปาทนโตฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ฐิตาว สา ธาตู’’ติฯ

อภิสมฺพุชฺฌตีติ ญาเณน อภิสมฺพุชฺฌติฯ อภิสเมตีติ ญาเณน อภิสมาคจฺฉติฯ อาจิกฺขตีติ กเถติฯ เทเสตีติ ทสฺเสติฯ ปญฺญาเปตีติ ชานาเปติฯ ปฏฺฐเปตีติ ญาณมุเข ฐเปติฯ วิวรตีติ วิวริตฺวา ทสฺเสติฯ วิภชตีติ วิภาคโต ทสฺเสติฯ อุตฺตานีกโรตีติ ปากฏํ กโรติฯ

อถ วา อภิสมฺพุชฺฌตีติ ปจฺจกฺขกรเณน อภิมุขํ พุชฺฌติ, ยาถาวโต ปฏิวิชฺฌติฯ ตโต เอว อภิสเมติ อภิมุขํ สมาคจฺฉติฯ อาทิโต กเถนฺโต อาจิกฺขติ, อุทฺทิสตีติ อตฺโถฯ ตเมว อุทฺเทสํ ปริโยสาเปนฺโต เทเสติฯ ยถาอุทฺทิฏฺฐมตฺถํ นิทสฺสนวเสน ปกาเรหิ ญาเปนฺโต ปญฺญาเปติฯ ปกาเรหิ เอตมตฺถํ ปติฏฺฐเปนฺโต ปฏฺฐเปติฯ ยถาอุทฺทิฏฺฐํ ปฏินิทสฺสนวเสน วิวรติ วิภชติฯ วิวฏํ วิภตฺตญฺจ อตฺถํ เหตูทาหรณทสฺสเนหิ ปากฏํ กโรนฺโต อุตฺตานีกโรติฯ

อุปฺปาทาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ