11. นิมิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[103] เอกาทสเม เยหิ ผลํ นิมียติ, อุปฺปชฺชนฏฺฐาเน ปกฺขิปมานํ วิย โหติ, ตานิ นิมิตฺตานิฯ เตนาห ‘‘ตีณิ การณานี’’ติฯ กาเลน กาลนฺติ เอตฺถ กาเลนาติ ภุมฺมตฺเถ กรณวจนํฯ กาลนฺติ จ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘กาเล กาเล’’ติฯ มนสิ กาตพฺพาติ จิตฺเต กาตพฺพา, อุปฺปาเทตพฺพาติ อตฺโถฯ อุปลกฺขิตสมาธานากาโร สมาธิเยว อิธ สมาธินิมิตฺตนฺติ อาห ‘‘เอกคฺคตา หิ อิธ สมาธินิมิตฺตนฺติ วุตฺตา’’ติฯ ฐานํ ตํ จิตฺตํ โกสชฺชาย สํวตฺเตยฺยาติ เอตฺถ ฐานํ อตฺถีติ วจนเสโสฯ ตํ ภาวนาจิตฺตํ โกสชฺชาย สํวตฺเตยฺย, ตสฺส สํวตฺตนสฺส การณํ อตฺถีติ อตฺโถฯ ตํ วา มนสิกรณํ จิตฺตํ โกสชฺชาย สํวตฺเตยฺย, เอตสฺส ฐานํ การณํ อตฺถีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘การณํ วิชฺชตี’’ติอาทิฯ ญาณชวนฺติ สงฺขาเรสุ อนิจฺจาทิวเสน ปวตฺตมานํ ปญฺญาชวํฯ

ยํ กิญฺจิ สุวณฺณตาปนโยคฺคองฺคารภาชนํ อิธ ‘‘อุกฺกา’’ติ อธิปฺเปตนฺติ อาห ‘‘องฺคารกปลฺล’’นฺติฯ สชฺเชยฺยาติ ยถา ตตฺถ ปกฺขิตฺตํ สุวณฺณํ ตปฺปติ, เอวํ ปฏิยาทิเยยฺยฯ อาลิมฺเปยฺยาติ อาทิเยยฺย, ชเลยฺยาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ตตฺถ องฺคาเร…เป.… คาหาเปยฺยา’’ติฯ มูสาย วา ปกฺขิเปยฺยาติ ตตฺตเก วา ปกฺขิเปยฺยฯ อุปธาเรตีติ สลฺลกฺเขติฯ

นิมิตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โลณกปลฺลวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยปณฺณาสกํ

(11) 1. สมฺโพธวคฺโค

1-3. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา

[104-106] ตติยสฺส ปฐเม สมฺโพธิโต ปุพฺเพวาติ สมฺโพโธ วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ ญาณํ ‘‘สามํ สมฺมา พุชฺฌิ เอเตนา’’ติ กตฺวา, ตโต ปุพฺเพเยวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวา’’ติฯ โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ เอตฺถ ยถา อุทกโต อุคฺคนฺตฺวา ฐิตํ ปริปากคตํ ปทุมํ สูริยรสฺมิสมฺผสฺเสน อวสฺสํ พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกปทุมนฺติ วุจฺจติฯ เอวํ พุทฺธานํ สนฺติเก พฺยากรณสฺส ลทฺธตฺตา อวสฺสํ อนนฺตราเยน ปารมิโย ปูเรตฺวา พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกสตฺโตติ โพธิสตฺโตฯ เตนาห ‘‘พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว…เป.… อารภนฺตสฺเสว สโต’’ติฯ ยา วา เอสา จตุมคฺคญาณสงฺขาตา โพธิ, ‘‘ตํ โพธิํ กุทาสฺสุ นามาหํ ปาปุณิสฺสามี’’ติ ปตฺถยมาโน ปฏิปชฺชตีติ โพธิยํ สตฺโต อาสตฺโตติปิ โพธิสตฺโตฯ เตนาห ‘‘สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโต’’ติฯ

อถ วา โพธีติ ญาณํ ‘‘พุชฺฌติ เอเตนา’’ติ กตฺวา, โพธิมา สตฺโต โพธิสตฺโต, ปุริมปเท อุตฺตรปทโลปํ กตฺวา ยถา ‘‘ญาณสตฺโต’’ติ, ญาณวา ปญฺญวา ปณฺฑิโต สตฺโตติ อตฺโถฯ พุทฺธานญฺหิ ปาทมูเล อภินีหารโต ปฏฺฐาย ปณฺฑิโตว โส สตฺโต, น อนฺธพาโลติ โพธิสตฺโตฯ เอวํ คุณวโต อุปฺปนฺนนามวเสน โพธิสตฺตสฺเสว สโตฯ อสฺสาทียตีติ อสฺสาโท, สุขํฯ ตญฺจ สาตาการลกฺขณนฺติ อาห ‘‘อสฺสาโทติ มธุรากาโร’’ติฯ ฉนฺทราโค วินียติ เจว ปหียติ จ เอตฺถาติ นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานญฺจา’’ติ วุจฺจติฯ เตนาห ‘‘นิพฺพาน’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ อาคมฺมาติ อิทํ โย ชโน ราคํ วิเนติ ปชหติ จ, ตสฺส อารมฺมณกรณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ทุติยตติยานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ