ยทิ ติรจฺฉานสีหสฺส นาโท สพฺพติรจฺฉานเอกจฺจมนุสฺสามนุสฺสนาทโต เสฏฺฐตฺตา เสฏฺฐนาโท, กิมงฺคํ ปน ตถาคตสีหสฺส นาโทติ อาห ‘‘สีหนาทนฺติ เสฏฺฐนาท’’นฺติฯ ยทิ วา ติรจฺฉานสีหนาทสฺส เสฏฺฐนาทตา นิพฺภยตาย อปฺปฏิสตฺตุตาย อิจฺฉิตา, ตถาคตสีหนาทสฺเสว อยมตฺโถ สาติสโยติ อาห ‘‘อภีตนาทํ อปฺปฏินาท’’นฺติฯ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส’’ติอาทินา (ม. นิ. 3.129; อ. นิ. 1.268-271) หิ โย อตฺโถ วุตฺโต, ตสฺส ภูตตาย อยํ นาโท เสฏฺฐนาโท นาม โหติ อุตฺตมนาโทฯ ภูตตฺโถ หิ อุตฺตมตฺโถติฯ อิมมตฺถํ ปน วทนฺตสฺส ภควโต อญฺญโต ภยํ วา อาสงฺกา วา นตฺถีติ อภีตนาโท นาม โหติฯ อภูตญฺหิ วทโต กุโตจิ ภยํ วา อาสงฺกา วา สิยา, เอวํ ปน วทนฺตํ ภควนฺตํ โกจิ อุฏฺฐหิตฺวา ปฏิพาหิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ อยํ นาโท อปฺปฏินาโท นาม โหติฯ

สมนฺตโต นิคฺคณฺหนวเสน โตทนํ วิชฺฌนํ สนฺนิโตทกํ, สมฺมา วา นิตุทนฺติ ปีเฬนฺติ เอเตนาติ สนฺนิโตทกํฯ วาจายาติ จ ปจฺจตฺเต กรณวจนํฯ เตนาห ‘‘วจนปโตเทนา’’ติฯ สญฺชมฺภริมกํสูติ สมนฺตโต สมฺภริตํ อกํสุ, สพฺเพ ปริพฺพาชกา วาจาโตทเนหิ ตุทิํสูติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สมฺภริตํ…เป.… วิชฺฌิํสู’’ติฯ สิงฺคาลกํเยวาติ สิงฺคาลเมว, ‘‘เสคาลกํเยวา’’ติปิ ปาโฐฯ ตสฺเสวาติ สิงฺคาลรวสฺเสวฯ อถ วา เภรณฺฑกํเยวาติ เภทณฺฑสกุณิสทิสํเยวาติ อตฺโถฯ เภทณฺฑํ นาม เอโก ปกฺขี ทฺวิมุโข, ตสฺส กิร สทฺโท อติวิย วิรูโป อมนาโปฯ เตนาห ‘‘อปิจ ภินฺนสฺสรํ อมนาปสทฺทํ นทตี’’ติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

สรภสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. เกสมุตฺติสุตฺตวณฺณนา

[66] ปญฺจเม เกสมุตฺตํ นิวาโส เอเตสนฺติ เกสมุตฺติยาติ อาห ‘‘เกสมุตฺตนิคมวาสิโน’’ติฯ อฏฺฐวิธปานกานีติ อมฺพปานาทิอฏฺฐวิธานิ ปานานิฯ