2. นีวรณปฺปหานวคฺควณฺณนา

[11] ทุติยสฺสาติ ทุติยวคฺคสฺสฯ เอกธมฺมมฺปีติ เอตฺถ ‘‘เอกสภาวมฺปี’’ติ อิมินา สภาวตฺโถยํ ธมฺมสทฺโท ‘‘กุสลา ธมฺมา’’ติอาทีสุ วิยาติ ทสฺสิตํ โหติฯ ยทคฺเคน จ สภาวตฺโถ, ตทคฺเคน นิสฺสตฺตตฺโถ สิทฺโธ เอวาติ ‘‘นิสฺสตฺตฏฺเฐน ธมฺโม เวทิตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ สุภนิมิตฺตนฺติ ธมฺมปริยาเยน วุตฺตํฯ ตญฺหิ อตฺถโต กามจฺฉนฺโท วา สิยาฯ โส หิ อตฺตโน คหณากาเรน สุภนฺติ, เตนากาเรน ปวตฺตนกสฺส อญฺญสฺส กามจฺฉนฺทสฺส นิมิตฺตตฺตา ‘‘สุภนิมิตฺต’’นฺติ จ วุจฺจติฯ ตสฺส อารมฺมณํ วา สุภนิมิตฺตํฯ อิฏฺฐญฺหิ อิฏฺฐากาเรน วา คยฺหมานํ รูปาทิอารมฺมณํ ‘‘สุภนิมิตฺต’’นฺติ วุจฺจติฯ อารมฺมณเมว เจตฺถ นิมิตฺตํฯ ตถา หิ วกฺขติ – ‘‘สุภนิมิตฺตนฺติ ราคฏฺฐานิยํ อารมฺมณ’’นฺติฯ สมุจฺจยตฺโถ วา-สทฺโท อเนกตฺถตฺตา นิปาตานํฯ ภิยฺโยภาวายาติ ปุนปฺปุนํ ภาวายฯ เวปุลฺลายาติ วิปุลภาวาย, วฑฺฒิยาติ อตฺโถฯ อชาโต นิชฺชาโตฯ เสสปทานิ ตสฺเสว เววจนานิฯ กาเมสูติ ปญฺจสุ กามคุเณสุฯ กามจฺฉนฺโทติ กามสงฺขาโต ฉนฺโท, น กตฺตุกมฺยตาฉนฺโท น ธมฺมจฺฉนฺโทฯ กามนวเสน รชฺชนวเสน จ กาโม เอว ราโค กามราโคฯ กามนวเสน นนฺทนวเสน จ กาโม เอว นนฺทีติ กามนนฺทีฯ กามนวเสน ตณฺหายนวเสน จ กามตณฺหาฯ อาทิสทฺเทน ‘‘กามสฺเนโห กามปริฬาโห กามมุจฺฉา กามชฺโฌสาน’’นฺติ เอเตสํ ปทานํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺถ วุตฺตนเยเนว กามตฺถํ วิทิตฺวา สิเนหนฏฺเฐน กามสฺเนโห, ปริฬาหนฏฺเฐน กามปริฬาโห, มุจฺฉนฏฺเฐน กามมุจฺฉา, คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐาปนฏฺเฐน กามชฺโฌสานํ เวทิตพฺพํฯ กามจฺฉนฺโท เอว กุสลปฺปวตฺติโต จิตฺตสฺส นีวรณฏฺเฐน กามจฺฉนฺทนีวรณํ, โสติ กามจฺฉนฺโทฯ อสมุทาจารวเสนาติ อสมุทาจารภาเวนฯ อนนุภูตารมฺมณวเสนาติ ‘‘อิทํ นาเมต’’นฺติ วตฺถุวเสน อุตฺวา ตสฺมิํ อตฺตภาเว อนนุภูตสฺส อารมฺมณสฺส วเสนฯ รูปสทฺทาทิเภทํ ปน อารมฺมณํ เอกสฺมิมฺปิ อตฺตภาเว อนนุภูตํ นาม นตฺเถว, กิมงฺคํ ปน อนาทิมติ สํสาเรฯ

ยํ วุตฺตํ – ‘‘อสมุทาจารวเสน จา’’ติอาทิ, ตํ อติสํขิตฺตนฺติ วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ – ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ภวคฺคหเณน มหคฺคตภโว คหิโตฯ โส หิ โอฬาริกกิเลสสมุทาจารรหิโตฯ ตชฺชนียกมฺมกตาทิกาเล ปาริวาสิกกาเล จ จริตพฺพานิ ทฺเวอสีติ ขุทฺทกวตฺตานิ นามฯ น หิ ตานิ สพฺพาสุ อวตฺถาสุ จริตพฺพานิ, ตสฺมา ตานิ น มหาวตฺเตสุ อนฺโตคธานีติ ‘‘จุทฺทส มหาวตฺตานี’’ติ วุตฺตํฯ ตถา อาคนฺตุกวตฺตอาวาสิกคมิก-อนุโมทนภตฺตคฺค- ปิณฺฑจาริกอารญฺญกเสนาสนชนฺตาฆรวจฺจกุฏิอุปชฺฌาย- สทฺธิวิหาริกอาจริย-อนฺเตวาสิกวตฺตานีติ เอตานิ จุทฺทส มหาวตฺตานิ นามาติ วุตฺตํฯ