วิสาขาวตฺถุ

[259] ทุติเย มหาลตาปสาธนสฺสาติ มหาลตาปิฬนฺธนสฺสฯ ตสฺมิญฺจ ปิฬนฺธเน จตสฺโส วชิรนาฬิโย อุปโยคํ อคมํสุฯ มุตฺตานํ เอกาทส นาฬิโย, ปวาฬสฺส ทฺวาวีสติ นาฬิโย, ปทุมราคมณีนํ เตตฺติํส นาฬิโยฯ อิติ เอเตหิ จ อญฺเญหิ จ อินฺทนีลาทีหิ นีลปีตโลหิโตทาตมญฺชิฏฺฐสามกพรวณฺณวเสน สตฺตวณฺเณหิ วรรตเนหิ นิฏฺฐานํ อคมาสิ, ตํ สีเส ปฏิมุกฺกํ ยาว ปาทปิฏฺฐิยา ภสฺสติ, ปญฺจนฺนํ หตฺถีนํ พลํ ธารยมานาว นํ อิตฺถี ธาเรตุํ สกฺโกติฯ อนฺโตอคฺคิ พหิ น นีหริตพฺโพติอาทีนํ อตฺโถ อุปริ อาวิ ภวิสฺสติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ขุชฺชุตฺตรา-สามาวตีวตฺถุ

[260-261] ตติยจตุตฺเถสุ ปายาสสฺสาติ พหลตรสฺส ปายาสสฺสฯ ตํ ปายาสํ ภุญฺชนฺเตสูติ ตํ พหลตรํ ครุสินิทฺธํ ปายาสํ ภุญฺชนฺเตสุฯ ชีราเปตุํ อสกฺโกนฺโตติ อนฺตรามคฺเค อปฺปาหารตาย มนฺทคหณิกตฺตา ชีราเปตุํ อสกฺโกนฺโตฯ วาฬมิคฏฺฐาเนติ วาฬมิเคหิ อธิฏฺฐิตฏฺฐาเนฯ อนุวิชฺชนฺโตติ วิจาเรนฺโตฯ สาลาติ นฬการสาลาฯ มุธา น กริสฺสตีติ มูลฺยํ วินา น กริสฺสติฯ อาลิมฺเปสีติ อคฺคิํ อทาสิ, อคฺคิํ ชาเลสีติ อตฺโถฯ เปกฺขาติ อาคเมหิฯ อุปธิสมฺปทาติ สรีรสมฺปตฺติฯ วฏรุกฺขํ ปตฺวาติ นิคฺโรธรุกฺขํ ปตฺวาฯ สุวณฺณกฏเกติ สุวณฺณวลเยฯ อพฺภุํ เมติ เม อวฑฺฒีติ อตฺโถฯ อนฺโต อโสเธตฺวาติ ปณฺณสาลาย อนฺโต กสฺสจิ อตฺถิภาวํ วา นตฺถิภาวํ วา อนุปธาเรตฺวาฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อุตฺตรานนฺทมาตาวตฺถุ

[262] ปญฺจเม อุปนิสฺสยํ ทิสฺวาติ อิมินา ยถา วิเสสาธิคมสฺส สติปิ ปจฺจุปฺปนฺนปจฺจยสมวาเย อวสฺสํ อุปนิสฺสยสมฺปทา อิจฺฉิตพฺพา, เอวํ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียภาเวน วิปจฺจนกสฺส กมฺมสฺสปิ ปจฺจุปฺปนฺนสมวาโย วิย อุปนิสฺสยสมฺปทาปิ สวิเสสา อิจฺฉิตพฺพาติ ทสฺเสติฯ ตถา หิ อุกฺกํสคตสปฺปุริสูปนิสฺสยโยนิโสมนสิกาเรสุ ลพฺภมาเนสุปิ อุปนิสฺสยรหิตสฺส วิเสสาธิคโม น สมฺปชฺชเตวาติฯ กปฺปิยํ กตฺวาติ ยถา กปฺปิยํ โหติ, ตถา กตฺวาฯ ปตฺเต ปติฏฺฐเปยฺยาติ อาหารํ ทานมุเข วิสฺสชฺเชยฺยฯ ตีหิ เจตนาหีติ ปุพฺพภาคมุญฺจอนุโมทนาเจตนาหิฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘ปุพฺเพว ทานา สุมโน, ททํ จิตฺตํ ปสาทเย;

ทตฺวา อตฺตมโน โหติ, เอสา ปุญฺญสฺส สมฺปทา’’ติฯ (อ. นิ. 6.37; เป. ว. 305);