เมนู

ตปุสฺส-ภลฺลิกวตฺถุ

[248] อุปาสกปาฬิสํวณฺณนาย ปฐเม สพฺพปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานนฺติ สพฺเพสํ ปฐมํ หุตฺวา สรณํ คจฺฉนฺตานํฯ อิโต ปรนฺติ สตฺตสตฺตาหโต ปรํฯ คมนูปจฺเฉทํ อกาสีติ คมนวิจฺเฉทํ อกาสิฯ ยถา เต โคณา ธุรํ ฉฑฺเฑตฺวา โปถิยมานาปิ น คจฺฉนฺติ, ตถา อกาสีติ อตฺโถฯ เตสนฺติ ตปุสฺสภลฺลิกานํฯ อธิมุจฺจิตฺวาติ อาวิสิตฺวาฯ ยกฺขสฺส อาวฏฺโฏ ยกฺขาวฏฺโฏฯ เอวํ เสเสสุปิฯ อตีตพุทฺธานํ อาจิณฺณํ โอโลเกสีติ อตีตพุทฺธา เกน ภาชเนน ปฏิคฺคณฺหิํสูติ พุทฺธาจิณฺณํ โอโลเกสิฯ ทฺเววาจิเก สรเณ ปติฏฺฐายาติ สงฺฆสฺส อนุปฺปนฺนตฺตา พุทฺธธมฺมวเสน ทฺเววาจิเก สรเณ ปติฏฺฐหิตฺวาฯ เจติยนฺติ ปูชนียวตฺถุํฯ ชีวเกสธาตุยาติ ชีวมานสฺส ภควโต เกสธาตุยาฯ

อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐิวตฺถุ

[249] ทุติเย เตเนว คุเณนาติ เตเนว ทายกภาวสงฺขาเตน คุเณนฯ โส หิ สพฺพกามสมิทฺธตาย วิคตมจฺเฉรตาย กรุณาทิคุณสมงฺคิตาย จ นิจฺจกาลํ อนาถานํ ปิณฺฑมทาสิฯ เตน สพฺพกาลํ อุปฏฺฐิโต อนาถานํ ปิณฺโฑ เอตสฺส อตฺถีติ อนาถปิณฺฑิโกติ สงฺขํ คโตฯ โยชนิกวิหาเร กาเรตฺวาติ โยชเน โยชเน เอกเมกํ วิหารํ กาเรตฺวาฯ ‘‘เอวรูปํ ทานํ ปวตฺเตสี’’ติ วตฺวา ตเมว ทานํ วิภชิตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘เทวสิกํ ปญฺจ สลากภตฺตานิ โหนฺตี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สลากาย คาเหตพฺพํ ภตฺตํ สลากภตฺตํฯ เอกสฺมิํ ปกฺเข เอกทิวสํ ทาตพฺพํ ภตฺตํ ปกฺขิกภตฺตํฯ ธุรเคเห ฐเปตฺวา ทาตพฺพํ ภตฺตํ ธุรภตฺตํฯ อาคนฺตุกานํ ทาตพฺพํ ภตฺตํ อาคนฺตุกภตฺตํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ปญฺจ อาสนสตานิ เคเห นิจฺจปญฺญตฺตาเนว โหนฺตีติ เคเห นิสีทาเปตฺวา ภุญฺชนฺตานํ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ปญฺจ อาสนสตานิ นิจฺจปญฺญตฺตานิ โหนฺติฯ

จิตฺตคหปติวตฺถุ

[250] ตติเย มิคา เอว มิครูปานิฯ ภิกฺขํ สมาทาเปตฺวาติ, ‘‘ภนฺเต, มยฺหํ อนุคฺคหํ กโรถ, อิธ นิสีทิตฺวา ภิกฺขํ คณฺหถา’’ติ ภิกฺขาคหณตฺถํ สมาทาเปตฺวา ฯ วิวฏฺฏํ อุทฺทิสฺส อุปจิตํ นิพฺเพธภาคิยกุสลํ อุปนิสฺสโยสฬายตนวิภตฺติเมว เทเสสีติ สฬายตนวิภาคปฺปฏิสํยุตฺตเมว ธมฺมกถํ กเถสิฯ เถเรนาติ ตตฺถ สนฺนิหิตานํ สพฺเพสํ เชฏฺเฐน มหาเถเรนฯ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตุํ อสกฺโกนฺเตนาติ จิตฺเตน คหปตินา ‘‘ยา อิมา, ภนฺเต เถร, อเนกวิหิตา ทิฏฺฐิโย โลเก อุปฺปชฺชนฺติ, ‘สสฺสโต โลโก’ติ วา, ‘อสสฺสโต โลโก’ติ วา, ‘อนฺตวา โลโก’ติ วา, ‘อนนฺตวา โลโก’ติ วา, ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีร’นฺติ วา, ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีร’นฺติ วา, ‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘โหติ จ น โหติ จ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา ยานิ จิมานิ ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิคตานิ พฺรหฺมชาเล คณิตานิ, อิมา นุ โข, ภนฺเต, ทิฏฺฐิโย กิสฺมิํ สติ โหนฺติ, กิสฺมิํ อสติ น โหนฺตี’’ติ เอวมาทินา (สํ. นิ. 4.345) ปญฺเห ปุฏฺเฐ ตํ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตุํ อสกฺโกนฺเตนฯ อิมํ กิร ปญฺหํ ยาวตติยํ ปุฏฺโฐ มหาเถโร ตุณฺหี อโหสิฯ อถ อิสิทตฺตตฺเถโร จินฺเตสิ – ‘‘อยํ เถโร เนว อตฺตนา พฺยากโรติ, น อญฺญํ อชฺเฌสติ, อุปาสโก จ ภิกฺขุสงฺฆํ วิเหสติ, อหเมตํ พฺยากริตฺวา ผาสุวิหารํ กตฺวา ทสฺสามี’’ติฯ เอวํ จินฺเตตฺวา จ อาสนโต วุฏฺฐาย เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘พฺยากโรมหํ, ภนฺเต, จิตฺตสฺส คหปติโน เอตํ ปญฺห’’นฺติ (สํ. นิ. 4.345) อาหฯ เอวํ วุตฺเต เถโร ‘‘พฺยากโรหิ ตฺวํ, อาวุโส อิสิทตฺต, จิตฺตสฺส คหปติโน เอตํ ปญฺห’’นฺติ อิสิทตฺตํ อชฺเฌสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตุํ อสกฺโกนฺเตน อชฺฌิฏฺโฐ’’ติฯ

ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตฺวาติ ‘‘ยา อิมา, คหปติ, อเนกวิหิตา ทิฏฺฐิโย โลเก อุปฺปชฺชนฺติ ‘สสฺสโต โลโก’ติ วา, ‘อสสฺสโต โลโก’ติ วา…เป.… ยานิ จิมานิ ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิคตานิ พฺรหฺมชาเล คณิตานิ, อิมา โข, คหปติ, ทิฏฺฐิโย สกฺกายทิฏฺฐิยา สติ โหนฺติ, สกฺกายทิฏฺฐิยา อสติ น โหนฺตี’’ติอาทินา นเยน ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตฺวาฯ คิหิสหายกภาเว ญาเตติ เถรสฺส คิหิสหายกภาเว จิตฺเตน คหปตินา ญาเตฯ