นนฺทาเถรีวตฺถุ

[240] ฉฏฺเฐ อญฺญํ มคฺคํ อปสฺสนฺตีติ อญฺญํ อุปายํ อปสฺสนฺตีฯ วิสฺสตฺถาติ นิราสงฺกาฯ อิตฺถินิมิตฺตนฺติ อิตฺถิยา สุภนิมิตฺตํ, สุภาการนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ธมฺมปเท คาถํ วตฺวาติ –

‘‘อฏฺฐีนํ นครํ กตํ, มํสโลหิตเลปนํ;

ยตฺถ ชรา จ มจฺจุ จ, มาโน มกฺโข จ โอหิโต’’ติฯ (ธ. ป. 150) –

อิมํ คาถํ วตฺวาฯ ตตฺรายมธิปฺปาโย – ยเถว หิ ปุพฺพณฺณาปรณฺณาทีนํ โอทหนตฺถาย กฏฺฐานิ อุสฺสาเปตฺวา วลฺลีหิ พนฺธิตฺวา มตฺติกาย วิลิมฺปิตฺวา นครสงฺขาตํ พหิทฺธา เคหํ กโรนฺติ, เอวมิทํ อชฺฌตฺติกมฺปิ ตีณิ อฏฺฐิสตานิ อุสฺสาเปตฺวา นฺหารุวินทฺธํ มํสโลหิตเลปนํ ตจปฏิจฺฉนฺนํ ชีรณลกฺขณาย ชราย มรณลกฺขณสฺส มจฺจุโน อาโรคฺยสมฺปทาทีนิ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชนลกฺขณสฺส มานสฺส สุกตการณวินาสนลกฺขณสฺส มกฺขสฺส จ โอทหนตฺถาย นครํ กตํฯ เอวรูโป เอว หิ เอตฺถ กายิกเจตสิโก อาพาโธ โอหิโต, อิโต อุทฺธํ กิญฺจิ คยฺหูปคํ นตฺถีติฯ

สุตฺตํ อภาสีติ –

‘‘จรํ วา ยทิ วา ติฏฺฐํ, นิสินฺโน อุท วา สยํ;

สมิญฺเชติ ปสาเรติ, เอสา กายสฺส อิญฺชนาฯ

‘‘อฏฺฐินหารุสํยุตฺโต, ตจมํสาวเลปโน;

ฉวิยา กาโย ปฏิจฺฉนฺโน, ยถาภูตํ น ทิสฺสตี’’ติฯ (สุ. นิ. 195-196) –

อาทินา สุตฺตมภาสิฯ

โสณาเถรีวตฺถุ

[241] สตฺตเม สพฺเพปิ วิสุํ วิสุํ ฆราวาเส ปติฏฺฐาเปสีติ เอตฺถ สพฺเพปิ วิสุํ วิสุํ ฆราวาเส ปติฏฺฐาเปตฺวา ‘‘ปุตฺตาว มํ ปฏิชคฺคิสฺสนฺติ, กิํ เม วิสุํ กุฏุมฺเพนา’’ติ สพฺพํ สาปเตยฺยมฺปิ วิภชิตฺวา อทาสีติ เวทิตพฺพํฯ เตเนว หิ ตโต ปฏฺฐาย ‘‘อยํ อมฺหากํ กิํ กริสฺสตี’’ติ อตฺตโน สนฺติกํ อาคตํ ‘‘มาตา’’ติ สญฺญมฺปิ น กริํสุฯ ตถา หิ นํ กติปาหจฺจเยน เชฏฺฐปุตฺตสฺส ภริยา ‘‘อโห อมฺหากํ อยํ เชฏฺเฐปุตฺโต เมติ ทฺเว โกฏฺฐาเส ทตฺวา วิย อิมเมว เคหํ อาคจฺฉตี’’ติ อาหฯ เสสปุตฺตานํ ภริยาโยปิ เอวเมวํ วทิํสุฯ เชฏฺฐธีตรํ อาทิํ กตฺวา ตาสํ เคหํ คตกาเล ตาปิ นํ เอวเมว วทิํสุฯ สา อวมานปฺปตฺตา หุตฺวา ‘‘กิํ เม อิเมสํ สนฺติเก วุตฺเถน, ภิกฺขุนี หุตฺวา ชีวิสฺสามี’’ติ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ, ตา นํ ปพฺพาเชสุํฯ อิมเมว วตฺถุํ ทสฺเสนฺโต ‘‘พหุปุตฺติกโสณา เตสํ อตฺตนิ อคารวภาวํ ญตฺวา ‘ฆราวาเสน กิํ กริสฺสามี’ติ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชี’’ติ อาหฯ

วิหารํ คจฺฉนฺติโยติ ภิกฺขุวิหารํ คจฺฉนฺติโยฯ ธมฺมมุตฺตมนฺติ นววิธโลกุตฺตรธมฺมํฯ โส หิ อุตฺตมธมฺโม นาม โย หิ ตํ น ปสฺสติ, ตสฺส วสฺสสตมฺปิ ชีวนโต ตํ ธมฺมํ ปสฺสนฺตสฺส ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส เอกาหมฺปิ เอกกฺขณมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยฯ อาคนฺตุกชโนติ วิหารคตํ ภิกฺขุนีชนํ สนฺธาย วทติฯ อนุปธาเรตฺวาติ อสลฺลกฺเขตฺวาฯ

พกุลาเถรีวตฺถุ

[242] อฏฺฐมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

กุณฺฑลเกสาเถรีวตฺถุ

[243] นวเม จตุกฺเกติ วีถิจตุกฺเกฯ จตุนฺนํ สมาหาโร จตุกฺกํฯ จารกโตติ พนฺธนาคารโตฯ อุพฺพฏฺเฏตฺวาติ อุทฺธริตฺวาฯ

มุหุตฺตมปิ จินฺตเยติ มุหุตฺตํ ตงฺขณมฺปิ ฐานุปฺปตฺติกปญฺญาย ตงฺขณานุรูปํ อตฺถํ จินฺติตุํ สกฺกุเณยฺยฯ สหสฺสมปิ เจ คาถา, อนตฺถปทสํหิตาติ อยํ คาถา ทารุจีริยตฺเถรสฺส ภควตา ภาสิตา, อิธาปิ จ สาเยว คาถา ทสฺสิตาฯ เถริคาถาสํวณฺณนายํ อาจริยธมฺมปาลตฺเถเรนปิ กุณฺฑลเกสิตฺเถริยา วตฺถุมฺหิ อยเมว คาถา วุตฺตาฯ ธมฺมปทฏฺฐกถายํ ปน กุณฺฑลเกสิตฺเถริยา วตฺถุมฺหิ –

‘‘โย จ คาถาสตํ ภาเส, อนตฺถปทสํหิตา;

เอกํ ธมฺมปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมตี’’ติฯ (ธ. ป. อฏฺฐ. 1.102) –

อยํ คาถา อาคตาฯ ตํตํภาณกานํ กถามคฺคานุสาเรน ตตฺถ ตตฺถ ตถา วุตฺตนฺติ น อิธ อาจริยสฺส ปุพฺพาปรวิโรโธ สงฺกิตพฺโพฯ