มหาปชาปติโคตมีเถรีวตฺถุ

[235] เถริปาฬิสํวณฺณนาย ปฐเม ยทิทํ มหาโคตมีติ เอตฺถ ‘‘ยทิทํ มหาปชาปติ โคตมี’’ติ จ ปฐนฺติฯ ตตฺถ โคตมีติ โคตฺตํฯ นามกรณทิวเส ปนสฺสา ลทฺธสกฺการา พฺราหฺมณา ลกฺขณสมฺปตฺติํ ทิสฺวา ‘‘สเจ อยํ ธีตรํ ลภิสฺสติ, จกฺกวตฺติรญฺโญ มเหสี ภวิสฺสติฯ สเจ ปุตฺตํ ลภิสฺสติ, จกฺกวตฺติราชา ภวิสฺสตี’’ติ อุภยถาปิ ‘‘มหตีเยวสฺสา ปชา ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากริํสุ, ตสฺมา ปุตฺตปชาย เจว ธีตุปชาย จ มหนฺตตาย ‘‘มหาปชาปตี’’ติ โวหริํสุฯ ตทุภยํ ปน สํสนฺเทตฺวา ‘‘มหาปชาปติโคตมี’’ติ วุตฺตํฯ วารภิกฺขนฺติ วาเรน ทาตพฺพํ ภิกฺขํฯ นามํ อกํสูติ โคตฺตํเยว นามํ อกํสุฯ มาตุจฺฉนฺติ จูฬมาตรํฯ มาตุภคินี หิ มาตุจฺฉาติ วุจฺจติฯ กลหวิวาทสุตฺตปริโยสาเนติ ‘‘กุโตปหูตา กลหา วิวาทา’’ติอาทินา สุตฺตนิปาเต อาคตสฺส กลหวิวาทสุตฺตสฺส (สุ. นิ. 868 อาทโย) ปริโยสาเนฯ อิทญฺจ องฺคุตฺตรภาณกานํ กถามคฺคานุสาเรน วุตฺตํฯ อปเร ปน ‘‘ตสฺมิํเยว สุตฺตนิปาเต ‘อตฺตทณฺฑาภยํ ชาต’นฺติอาทินา อาคตสฺส อตฺตทณฺฑสุตฺตสฺส (สุ. นิ. 941 อาทโย) ปริโยสาเน’’ติ วทนฺติฯ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตานนฺติ เอตฺถ เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย เอเต ปพฺพชิตาติ วทนฺติฯ เตเนว สุตฺตนิปาเต อตฺตทณฺฑสุตฺตสํวณฺณนาย (สุ. นิ. อฏฺฐ. 2.942 อาทโย) วุตฺตํ – ‘‘เทสนาปริโยสาเน ปญฺจสตา สากิยกุมารา โกฬิยกุมารา จ เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย ปพฺพชิตาฯ เต คเหตฺวา ภควา มหาวนํ ปาวิสี’’ติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

เขมาเถรีวตฺถุ

[236] ทุติเย ปรปริยาปนฺนา หุตฺวาติ ปเรสํ ทาสี หุตฺวาฯ สุวณฺณรสปิญฺชโร อโหสีติ สุวณฺณรสปิญฺชโร วิย อโหสิฯ

มกฺกฏโกว ชาลนฺติ ยถา นาม มกฺกฏโก สุตฺตชาลํ กตฺวา มชฺฌฏฺฐาเน นาภิมณฺฑเล นิปนฺโน ปริยนฺเต ปติตํ ปฏงฺคํ วา มกฺขิกํ วา เวเคน คนฺตฺวา วิชฺฌิตฺวา ตสฺส รสํ ปิวิตฺวา ปุนาคนฺตฺวา ตสฺมิํเยว ฐาเน นิปชฺชติ, เอวเมว เย สตฺตา ราครตฺตา โทสปทุฏฺฐา โมหมูฬฺหา สยํกตํ ตณฺหาโสตํ อนุปตนฺติ, เต ตํ สมติกฺกมิตุํ น สกฺโกนฺติ, เอวํ ทุรติกฺกมํฯ เอตมฺปิ เฉตฺวาน วชนฺติ ธีราติ ปณฺฑิตา เอตํ พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อนเปกฺขิโน นิราลยา หุตฺวา อรหตฺตมคฺเคน สพฺพํ ทุกฺขํ ปหาย วชนฺติ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ

อุปฺปลวณฺณาเถรีวตฺถุ

[237] ตติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

ปฏาจาราเถรีวตฺถุ

[238] จตุตฺเถ ปฏิหารสเตนปีติ ทฺวารสเตนปิฯ ปฏิหารสทฺโท หิ ทฺวาเร โทวาริเก จ ทิสฺสติฯ กุลสภาคนฺติ อตฺตโน เคหสมีปํฯ

ตาณายาติ ตาณภาวาย ปติฏฺฐานตฺถายฯ พนฺธวาติ ปุตฺเต จ ปิตโร จ ฐเปตฺวา อวเสสา ญาติสุหชฺชาฯ อนฺตเกนาธิปนฺนสฺสาติ มรเณน อภิภูตสฺสฯ ปวตฺติยญฺหิ ปุตฺตาทโย อนฺนปานาทิทาเนน เจว อุปฺปนฺนกิจฺจนิตฺถรเณน จ ตาณา หุตฺวาปิ มรณกาเล เกนจิ อุปาเยน มรณํ ปฏิพาหิตุํ อสมตฺถตาย ตาณตฺถาย เลณตฺถาย น สนฺติ นามฯ เตเนว วุตฺตํ – ‘‘นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตา’’ติฯ

เอตมตฺถวสนฺติ เอตํ เตสํ อญฺญมญฺญสฺส ตาณํ ภวิตุํ อสมตฺถภาวสงฺขาตํ การณํ ชานิตฺวา ปณฺฑิโต จตุปาริสุทฺธิสีเลน สํวุโต รกฺขิตโคปิโต หุตฺวา นิพฺพานคมนํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ สีฆํ โสเธยฺยาติ อตฺโถฯ