เมนู

อุปาลิตฺเถรวตฺถุ

[228] ฉฏฺเฐ ภารุกจฺฉกวตฺถุนฺติ อญฺญตโร กิร ภารุกจฺฉเทสวาสี ภิกฺขุ สุปินนฺเต ปุราณทุติยิกาย เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตฺวา ‘‘อสฺสมโณ อหํ วิพฺภมิสฺสามี’’ติ ภารุกจฺฉํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อายสฺมนฺตํ อุปาลิํ ปสฺสิตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ อายสฺมา อุปาลิ, เอวมาห – ‘‘อนาปตฺติ, อาวุโส, สุปินนฺเตนา’’ติฯ ยสฺมา สุปินนฺเต อวิสยตฺตา เอวํ โหติฯ ตสฺมา อุปาลิตฺเถโร ภควตา อวินิจฺฉิตปุพฺพมฺปิ อิมํ วตฺถุํ นยคฺคาเหน เอวํ วินิจฺฉินิฯ คหปติโน ทฺเว ทารกา โหนฺติ ปุตฺโต จ ภาคิเนยฺโย จฯ อถ โส คหปติ คิลาโน หุตฺวา อายสฺมนฺตํ อชฺชุกํ เอตทโวจ – ‘‘อิมํ, ภนฺเต, โอกาสํ โย อิเมสํ ทารกานํ สทฺโธ โหติ ปสนฺโน, ตสฺส อาจิกฺเขยฺยาสี’’ติฯ เตน จ สมเยน ตสฺส จ คหปติโน ภาคิเนยฺโย สทฺโธ โหติ ปสนฺโนฯ อถายสฺมา อชฺชุโก ตํ โอกาสํ ตสฺส ทารกสฺส อาจิกฺขิฯ โส เตน สาปเตยฺเยน กุฏุมฺพญฺจ สณฺฐเปสิ, ทานญฺจ ปฏฺฐเปสิฯ อถ ตสฺส คหปติโน ปุตฺโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต อานนฺท, ปิตุโน ทายชฺโช ปุตฺโต วา ภาคิเนยฺโย วา’’ติฯ ปุตฺโต โข, อาวุโส, ปิตุโน ทายชฺโชติฯ อายสฺมา, ภนฺเต, อยฺโย อชฺชุโก อมฺหากํ สาปเตยฺยํ อมฺหากํ เมถุนกสฺส อาจิกฺขีติฯ อสฺสมโณ, อาวุโส, โส อชฺชุโกติฯ อถายสฺมา อชฺชุโก อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘เทหิ เม, อาวุโส อานนฺท, วินิจฺฉย’’นฺติฯ เต อุโภปิ อุปาลิตฺเถรสฺส สนฺติกํ อคมํสุฯ อถายสฺมา อุปาลิ, อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘โย นุ โข, อาวุโส อานนฺท, สามิเกน ‘อิมํ โอกาสํ อิตฺถนฺนามสฺส อาจิกฺขา’ติ วุตฺโต, ตสฺส อาจิกฺขติ, กิํ โส อาปชฺชตี’’ติ? น, ภนฺเต, กิญฺจิ อาปชฺชติ อนฺตมโส ทุกฺกฏมตฺถมฺปีติฯ อยํ, อาวุโส, อายสฺมา อชฺชุโก สามิเกน ‘‘อิมํ โอกาสํ อิตฺถนฺนามสฺส อาจิกฺขา’’ติ วุตฺโต ตสฺส อาจิกฺขติ, อนาปตฺติ, อาวุโส, อายสฺมโต อชฺชุกสฺสาติฯ ภควา ตํ สุตฺวา ‘‘สุกถิตํ, ภิกฺขเว, อุปาลินา’’ติ วตฺวา สาธุการมทาสิ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ กุมารกสฺสปวตฺถุ (อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.217) ปน เหฏฺฐา อาคตเมวฯ

ฉนฺนํ ขตฺติยานนฺติ ภทฺทิโย สกฺยราชา อนุรุทฺโธ อานนฺโท ภคุ กิมิโล เทวทตฺโตติ อิเมสํ ฉนฺนํ ขตฺติยานํฯ ปสาธโกติ มณฺฑยิตาฯ ปาฬิยนฺติ สงฺฆเภทกฺขนฺธกปาฬิยนฺติ (จูฬว. 330 อาทโย)ฯ

นนฺทกตฺเถรวตฺถุ

[229] สตฺตเม เอกสโมธาเนติ เอกสฺมิํ สโมธาเน, เอกสฺมิํ สนฺนิปาเตติ อตฺโถฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

นนฺทตฺเถรวตฺถุ

[230] อฏฺฐเม น ตํ จตุสมฺปชญฺญวเสน อปริจฺฉินฺทิตฺวา โอโลเกตีติ สาตฺถกสปฺปายโคจรอสมฺโมหสมฺปชญฺญสงฺขาตานํ จตุนฺนํ สมฺปชญฺญานํ วเสน อปริจฺฉินฺทิตฺวา ตํ ทิสํ น โอโลเกติฯ โส หิ อายสฺมา ‘‘ยเมวาหํ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ นิสฺสาย สาสเน อนภิรติอาทิวิปฺปการปฺปตฺโต, ตเมว สุฏฺฐุ นิคฺคเหสฺสามี’’ติ อุสฺสาหชาโต พลวหิโรตฺตปฺโป, ตตฺถ จ กตาธิการตฺตา อินฺทฺริยสํวโร อุกฺกํสปารมิปฺปตฺโต จตุสมฺปชญฺญํ อมุญฺจิตฺวาว สพฺพทิสํ อาโลเกติฯ วุตฺตญฺเจตํ ภควตา –

‘‘สเจ, ภิกฺขเว, นนฺทสฺส ปุรตฺถิมา ทิสา อาโลเกตพฺพา โหติ, สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา นนฺโท ปุรตฺถิมํ ทิสํ อาโลเกติ ‘เอวํ เม ปุรตฺถิมํ ทิสํ อาโลกยโต นาภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสวิสฺสนฺตี’ติฯ อิติห ตตฺถ สมฺปชาโน โหติฯ สเจ, ภิกฺขเว, นนฺทสฺส ปจฺฉิมา ทิสา, อุตฺตรา ทิสา, ทกฺขิณา ทิสา, อุทฺธํ, อโธ, อนุทิสา อนุวิโลเกตพฺพา โหติ, สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา นนฺโท อนุทิสํ อนุวิโลเกติ ‘เอวํ เม อนุทิสํ อนุวิโลกยโต…เป.… สมฺปชาโน โหตี’’’ติ (อ. นิ. 8.9)ฯ