เมนู

อานนฺทตฺเถรวตฺถุ

[219-223] จตุตฺถวคฺคสฺส ปฐเม เหฏฺฐา วุตฺตปฺปมาณนฺติ เหฏฺฐา โกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส วตฺถุมฺหิ ‘‘ตสฺส ธุรปตฺตานิ นวุติหตฺถานิ โหนฺติ, เกสรํ ติํสหตฺถํ, กณฺณิกา ทฺวาทสหตฺถา, ปาเทน ปติฏฺฐิตฏฺฐานํ เอกาทสหตฺถ’’นฺติ เอวํ วุตฺตปฺปมาณํฯ รญฺโญ เปเสสีติ ปจฺจนฺตสฺส กุปิตภาวํ อาโรเจตฺวา เปเสสิฯ เถรคาถาสํวณฺณนายํ (เถรคา. อฏฺฐ. 2.1016 อานนฺทตฺเถรคาถาวณฺณนา) ปน ‘‘ปจฺจนฺตสฺส กุปิตภาวํ รญฺโญ อนาโรเจตฺวา สยเมว ตํ วูปสเมสิ, ตํ สุตฺวา ราชา ตุฏฺฐมานโส ปุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ‘วรํ เต, สุมน, ทมฺมิ, คณฺหาหี’ติ อาหา’’ติ วุตฺตํฯ น เมตํ จิตฺตํ อตฺถีติ มม เอวรูปํ จิตฺตํ นตฺถิฯ อวญฺฌนฺติ อตุจฺฉํฯ อญฺญํ วเรหีติ อญฺญํ ปตฺเถหิ, อญฺญํ คณฺหาหีติ วุตฺตํ โหติฯ อุทกํ อธิฏฺฐายาติ ‘‘อุทกํ โหตู’’ติ อธิฏฺฐหิตฺวาฯ คเตนาติ คมเนนฯ น อามิสจกฺขุกาติ จีวราทิปจฺจยสงฺขาตํ อามิสํ น โอโลเกนฺติฯ

วสนฏฺฐานสภาเคเยวาติ วสนฏฺฐานสมีเปเยวฯ เอกนฺตวลฺลโภติ อุปฏฺฐากฏฺฐาเน เอกนฺเตน วลฺลโภฯ เอตสฺเสวาติ เอตสฺเสว ภิกฺขุสฺสฯ ทฺเวชฺฌกถา น โหนฺตีติ ทฺวิธาภูตกถา น โหนฺติ, อเนกนฺติกกถา น โหนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ อนิพทฺธาติ อนิยตาฯ โลหิเตน คลนฺเตนาติ อิตฺถมฺภูตกฺขาเน กรณวจนํ, คลนฺเตน โลหิเตน ยุตฺโตติ อตฺโถฯ อนฺวาสตฺโตติ อนุคโตฯ อุฏฺเฐหิ, อาวุโส อานนฺท, อุฏฺเฐหิ, อาวุโส อานนฺทาติ ตุริเต อิทมาเมฑิตวจนํฯ ทุวิเธน อุทเกนาติ สีตุทเกน อุณฺหุทเกน จฯ ติวิเธน ทนฺตกฏฺเฐนาติ ขุทฺทกํ มหนฺตํ มชฺฌิมนฺติ เอวํ ติปฺปกาเรน ทนฺตกฏฺเฐนฯ นว วาเร อนุปริยายตีติ สตฺถริ ปกฺโกสนฺเต ปฏิวจนทานาย ถินมิทฺธวิโนทนตฺถํ นวกฺขตฺตุํ อนุปริยายติฯ เตเนวาห – ‘‘เอวญฺหิสฺส อโหสี’’ติอาทิฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อุรุเวลกสฺสปตฺเถรวตฺถุ

[224] ทุติเย ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ วิตฺถารโต วินยปาฬิยํ อาคตเมวฯ

กาฬุทายิตฺเถรวตฺถุ

[225] ตติเย คมนากปฺปนฺติ คมนาการํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

พากุลตฺเถรวตฺถุ

[226] จตุตฺเถ นิราพาธานนฺติ อาพาธรหิตานํฯ ยถา ‘‘ทฺวาวีสติ ทฺวตฺติํสา’’ติอาทิมฺหิ วตฺตพฺเพ ‘‘พาวีสติ พาตฺติํสา’’ติอาทีนิ วุจฺจนฺติ, เอวเมวํ ทฺเว กุลานิ อสฺสาติ ทฺวิกุโล, ทฺเวกุโลติ วา วตฺตพฺเพ พากุโลติ วุตฺตนฺติ อาห – ‘‘พากุโลติ ทฺวีสุ กุเลสุ วฑฺฒิตตฺตา เอวํลทฺธนาโม’’ติฯ อุปโยเคนาติ อานุภาเวนฯ ผาสุกกาเลติ อโรคกาเลฯ คทฺทุหนมตฺตมฺปีติ โคทุหนมตฺตมฺปิ กาลํฯ อิธ ปน น สกโล โคทุหนกฺขโณ อธิปฺเปโต, อถ โข คาวิํ ถเน คเหตฺวา เอกขีรพินฺทุทุหนกาลมตฺตํ อธิปฺเปตํฯ อาโรคฺยสาลนฺติ อาตุรานํ อโรคภาวกรณตฺถาย กตสาลํฯ

นิมุชฺชนุมฺมุชฺชนวเสนาติ ชาณุปฺปมาเณ อุทเก โถกํเยว นิมุชฺชนุมฺมุชฺชนวเสนฯ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายีติ มจฺฉสฺส มุขสมีเปเยว ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิฯ ทารกสฺส เตเชนาติ ทารกสฺส ปุญฺญเตเชนฯ มาริยมานาว มรนฺตีติ ทณฺฑาทีหิ โปเถตฺวา มาริยมานาว มรนฺติ, น ชาเลน พทฺธตามตฺเตน อมาริยมานาฯ นีหฏมตฺโตว มโตติ นีหฏกฺขเณเยว มโตฯ เตนสฺส มารณตฺถํ อุปกฺกโม น กโต, เยน อุปกฺกเมน ทารกสฺส อาพาโธ สิยาฯ นฺติ มจฺฉํฯ สกลเมวาติ อวิกลเมว ปริปุณฺณาวยวเมวฯ น เกฬายตีติ น นนฺทติ, กิสฺมิญฺจิ น มญฺญติฯ ปิฏฺฐิโต ผาเลนฺตีติ ทารกสฺส ปุญฺญเตเชน ปิฏฺฐิโต ผาเลนฺตีฯ เภริํ จราเปตฺวาติ ‘‘ปุตฺตํ ลภิ’’นฺติ อุคฺโฆสนวเสน เภริํ จราเปตฺวาฯ ปกติํ อาจิกฺขีติ อตฺตโน ปุตฺตภาวํ กเถสิฯ กุจฺฉิยา ธาริตตฺตา อมาตา กาตุํ น สกฺกาติ ชนนีภาวโต อมาตา กาตุํ น สกฺกาฯ มจฺฉํ คณฺหนฺตาปีติ มจฺฉํ วิกฺกิณิตฺวา คณฺหนฺตาปิฯ ตถา คณฺหนฺตา จ ตปฺปริยาปนฺนํ สพฺพํ คณฺหนฺติ นามาติ อาห – ‘‘วกฺกยกนาทีนิ พหิ กตฺวา คณฺหนฺตา นาม นตฺถี’’ติฯ อยมฺปิ อมาตา กาตุํ น สกฺกาติ ทินฺนปุตฺตภาวโต น สกฺกาฯ