พฺราหฺมโณ ‘‘นาหํ สพฺพญฺญุพุทฺโธ, พฺยญฺชนํ อมกฺเขตฺวา ตยา กถิตคาถาย ปน มยฺหํ อตฺโถ อุปฏฺฐาตี’’ติ ทีเปนฺโต ‘‘น เจวห’’นฺติ ทสมคาถมาห ฯ ตตฺถ สุภาสิตานนฺติ พฺยญฺชนํ อมกฺเขตฺวา สุฏฺฐุ ภาสิตานํฯ อตฺถํ ตทาเนนฺตีติ โย เตสํ อตฺโถ, ตํ อาเนนฺติ อุปธาเรนฺตีติ อตฺโถฯ ตทา ปุโรหิโต ธมฺมเสนาปติ อโหสิฯ เตเนวาห – ‘‘อตีเตปี’’ติอาทิฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรวตฺถุ

อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถราทโยติอาทีสุ ปน ยาถาวสรสคุณวเสนาติ ยถาสภาวคุณวเสนฯ ปพฺพชฺชาวเสน ปฏิเวธวเสน สุจิรํ สุนิปุณํ รตฺตินฺทิวปริจฺเฉทชานนวเสน จ รตฺตญฺญุตา เวทิตพฺพาติ ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ฐเปตฺวา หิ สมฺมาสมฺพุทฺธ’’นฺติอาทิมาหฯ ปากโฏว โหตีติ สติปญฺญาเวปุลฺลปฺปตฺติโก ปากโฏ วิภูโต โหติฯ อญฺญาสิโกณฺฑญฺโญติ สาวเกสุ สพฺพปฐมํ จตฺตาริ อริยสจฺจานิ ญาตโกณฺฑญฺโญฯ สพฺเพสุปิ เอตทคฺเคสูติ สพฺเพสุปิ เอตทคฺคสุตฺเตสุ, สพฺเพสุ วา เอตทคฺคฏฺฐปเนสุฯ

ธุรปตฺตานีติ ปตฺตานํ ปมุขภูตานิ พาหิรปตฺตานิฯ นวุติหตฺถานีติ มชฺฌิมปุริสสฺส หตฺเถน นวุติรตนานิฯ ปทุเมเนว ตํ ตํ ปเทสํ อุตฺตรติ อติกฺกมตีติ ปทุมุตฺตโร, ภควาฯ คนฺธทามมาลาทามาทีหีติ อาทิสทฺเทน ปตฺตทามาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถ คนฺธทาเมหิ กตมาลา คนฺธทามํฯ ลวงฺคตกฺโกลชาติปุปฺผาทีหิ กตมาลา มาลาทามํฯ ตมาลปตฺตาทีหิ กตมาลา ปตฺตทามํฯ วงฺคปฏฺเฏติ วงฺคเทเส อุปฺปนฺนฆนสุขุมวตฺเถฯ อุตฺตมสุขุมวตฺถนฺติ กาสิกวตฺถมาหฯ

เตปริวฏฺฏธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนสุตฺตนฺตปริโยสาเนติ เอตฺถ ‘‘อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจ’’นฺติอาทินา สจฺจวเสน, ‘‘ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺย’’นฺติอาทินา กิจฺจวเสน, ‘‘ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริญฺญาต’’นฺติอาทินา กตวเสน จ ตีหิ อากาเรหิ ปริวฏฺเฏตฺวา จตุนฺนํ สจฺจานํ เทสิตตฺตา ตโย ปริวฏฺฏา เอตสฺส อตฺถีติ ติปริวฏฺฏํ, ติปริวฏฺฏเมว เตปริวฏฺฏํ, เตปริวฏฺฏญฺจ ตํ ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนญฺจาติ เตปริวฏฺฏธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนํ, ตเทว สุตฺตนฺตํ, ตสฺส ปริโยสาเนติ อตฺโถฯ

สาลิคพฺภํ ผาเลตฺวา อาทายาติ สาลิคพฺภํ ผาเลตฺวา ตตฺถ ลพฺภมานํ สาลิขีรรสํ อาทายฯ อนุจฺฉวิกนฺติ พุทฺธานํ อนุจฺฉวิกํ ขีรปายสํ ปจาเปมฯ