9-10. ปฐมวิภงฺคสุตฺตาทิวณฺณนา

[479-480] เนปกฺกํ วุจฺจติ ปญฺญาติ อาห – ‘‘ปญฺญาเยตํ นาม’’นฺติฯ นิปายติ สํกิเลสธมฺเม วิโสเสติ นิกฺขาเมตีติ นิปโก, ถิรติกฺขสติปุคฺคโล, ตสฺส ภาโว เนปกฺกนฺติ สติยาปิ เนปกฺกภาโว ยุชฺชเตวฯ เอวญฺหิ ‘‘สติเนปกฺเกนา’’ติ อิทํ วจนํ สมตฺถิตํ โหติ, สติยา จ เนปกฺเกนาติ เอวํ วุจฺจมาเนน สตินิทฺเทโส นาม กโต โหติเยวฯ อสุกํ นาม สุตฺตํ วา กมฺมฏฺฐานํ วา เม ภาสิตนฺติฯ โวสฺสชฺชียติ สงฺขารคตํ เอตสฺมิํ อธิคเตติ โวสฺสคฺโค, นิพฺพานํฯ ตํ อารมฺมณํ กริตฺวาติ อาห – ‘‘นิพฺพานารมฺมณํ กตฺวา’’ติฯ คจฺฉนฺติยาติ สงฺขารานํ อุทยญฺจ วยญฺจ อุทยพฺพยํ คจฺฉนฺติยา พุชฺฌนฺติยาฯ เตนาห ‘‘อุทยพฺพยปริคฺคาหิกายา’’ติฯ สทฺธาสติปญฺญินฺทฺริยานิ ปุพฺพภาคานิ ‘‘อิติปิ โส ภควา อรหํ, จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา, อุทยตฺถคามินิยา ปญฺญายา’’ติ จ วุตฺตตฺตาฯ ‘‘อารทฺธวีริโย วิหรติ, โส อนุปฺปนฺนาน’’นฺติอาทินา จ วุตฺตตฺตา วีริยินฺทฺริยํ มิสฺสกํฯ ‘‘โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา สมาธินฺทฺริยํ นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรเมวฯ อยเมวาติ ยฺวายํ นวเม วุตฺโตฯ อยเมว ปุพฺพภาคมิสฺสกโลกุตฺตรตฺตธมฺมปริจฺเฉโทฯ

สุทฺธิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. มุทุตรวคฺโค

1. ปฏิลาภสุตฺตวณฺณนา

[481] สมฺมปฺปธาเน อารพฺภาติ สมฺมปฺปธาเน ภาวนาวเสน อารพฺภฯ เตนาห ‘‘ภาเวนฺโต’’ติฯ ยถา วีริยินฺทฺริยนิทฺเทเส ‘‘จตฺตาโร สมฺมปฺปธาเน อารพฺภ วีริยํ ปฏิลภตี’’ติ เทสนา อาคตา, เอวํ สตินฺทฺริยนิทฺเทเส ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน อารพฺภ สติํ ปฏิลภตี’’ติ, ตสฺมา ‘‘สตินฺทฺริเยปิ เอเสว นโย’’ติ วุตฺตํฯ สทฺธินฺทฺริยาทินิทฺเทเสสุ ปน น ตถา เทเสติฯ