10. ชนปทกลฺยาณีสุตฺตวณฺณนา

[386] ชนปทสฺมิํ กลฺยาณีติ สกลชนปเท ภทฺทา รูปสมฺปตฺติยา สิกฺขาสมฺปตฺติยา จ สุนฺทรา เสฏฺฐาฯ รูปสมฺปตฺติ จ นาม สพฺพโส รูปโทสาภาเวน รูปคุณปาริปูริยา โหตีติ ตทุภยํ ทสฺเสตุํ ‘‘ฉสรีรโทสรหิตา ปญฺจกลฺยาณสมนฺนาคตา’’ติ วุตฺตํฯ ตํ ทุวิธมฺปิ วิวรนฺโต ‘‘สา หี’’ติอาทิมาหฯ ปญฺจกลฺยาณสมนฺนาคตาติ ปญฺจวิธสรีรคุณสมฺปทาหิ สมนฺนาคตาฯ นาติทีฆา นาติรสฺสาติ ปมาณมชฺฌิมา ทีฆตรปฺปมาณา น โหติ, น อติรสฺสา, ลกุณฺฑกรูปา น โหติฯ นาติกิสาติ อติวิย กิสถทฺธมํสโลหิตา ทิสฺสมานา อฏฺฐิสรีรา ชาลสรีรา น โหติฯ นาติถูลาติ ภาริยมํสา มโหทรา น โหติฯ นาติกาฬา นาจฺโจทาตาติ อติวิย กาฬวณฺณา ฌามงฺคาโร วิย , ทธิตกฺกาทีหิ ปมชฺชิตมตฺตกํสโลหวณฺณา น โหติฯ มนุสฺสโลเก ตาทิสิยา รูปสมฺปตฺติยา อภาวโต อติกฺกนฺตา มนุสฺสวณฺณํฯ ยถา ปมาณยุตฺตา, เอวํ อาโรหปริณาหโยคโต จ ปเรสํ ปสาทาวหา นาติทีฆตาทโยฯ เอวํ มนุสฺสานํ ทิพฺพรูปตาสมฺปตฺตีปีติ วุตฺตํ ‘‘อปฺปตฺตา ทิพฺพวณฺณ’’นฺติฯ เอตฺถ จ นาติทีฆนาติรสฺสตาวจเนน อาโรหสมฺปตฺติ วุตฺตา อุพฺเพเธน ปาสาทิกภาวโตฯ กิสถูลโทสาภาววจเนน ปริณาหสมฺปตฺติ วุตฺตาฯ อุภเยนปิ สณฺฐานสมฺปทา วิภาวิตา, นาติกาฬตาวจเนน วณฺณสมฺปตฺติ วุตฺตา วิวณฺณตาภาวโตฯ ปิยงฺคุสามาติ ปริณตปิยงฺคุปุปฺผสทิสสรีรนิภาสาฯ มุขปริโยสานนฺติ อธโรฏฺฐมาหฯ อยํ ยถาวุตฺตา สรีรวณฺณสมฺปตฺติฯ อสฺสาติ ชนปทกลฺยาณิยาฯ ฉวิกลฺยาณตา ฉวิสมฺปตฺติเหตุกตฺตา ตสฺสาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ นขา เอว ปตฺตสทิสตาย นขปตฺตานิฯ

(ปสาโว สรีราวยเวน อิริยนนฺติ อาห – ‘‘ปวตฺตีติ อตฺโถ’’ติ, ปสาโว ยถาปริตเมว กนตนฺติ, น สภาวสนฺธานํฯ ยถาวิภาวเสน อุตฺตมเมว นจฺจํ นจฺจติฯ เต วา วีสติยาสูติรํ ธานปฺปตฺติยา ปวตฺติยา ปวตฺติมกตมนฺทตา วิภาวสุฏตสฺส อุตฺตมเมว คีตญฺจ คายตีติ อตฺโถฯ) [เอตฺถนฺตเร ปาโฐ อสุทฺโธ ทุสฺโสธนีโย จฯ สุทฺธปาโฐ คเวสิตพฺโพฯ] สมติตฺติโก เตลปตฺโตติ มุขวตฺติสมํ เตลานํ ปูริตตฺตา สมติตฺติกมุขํ เตลภาชนํฯ อนฺตเรน จ มหาสมชฺชํ อนฺตเรน จ ชนปทกลฺยาณินฺติ ชนปทกลฺยาณิยา, ตสฺสา จ นจฺจคีตํ เปกฺขิตุํ สนฺนิปติตมหาชนสมูหสฺส มชฺฌโต ปริหริตพฺโพ เนตพฺโพฯ นนฺติ เตลํฯ อาหเรยฺยาติ อาปชฺเชยฺยฯ ตตฺริทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ – เตลปตฺตํ วิย กายคตาสติ, ตสฺส ปริหรณปุคฺคโล วิย วิปสฺสโก, ชนกายา วิย ปุถุตฺตารมฺมณานิ, อสิปุริโส วิย มโน, เตลสฺส จชนํ วิย กิเลสุปฺปาทนํ, สีสปาตนํ วิย อริยมคฺคญาณสีสานุปฺปตฺติฯ ‘‘กายคตา สติ โน ภาวิตา…เป.… สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตตฺตา ‘‘ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตา’’ติ วุตฺตํฯ

นาลนฺทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สีลฏฺฐิติวคฺโค