เมนู

ยถา นามาติอาทินา ตสฺส นิทสฺสนํ ทสฺเสติฯ เวทนาติ ทุกฺขเวทนาฯ จุทฺทสหากาเรหีติ ตสฺเสว สตฺตกทฺวยสฺส วเสน วทติฯ สนฺเนตฺวาติ อนฺตรนฺตรา สมาปนฺนชฺฌานสมาปตฺติสมฺภูเตน วิปสฺสนาปีติสิเนเหน เตเมตฺวาฯ สมาปตฺตีติ ผลสมาปตฺติฯ

คิลานา วุฏฺฐิโตติ คิลานภาวโต วุฏฺฐิโตฯ สรีรสฺส ครุถทฺธภาวปฺปตฺติ มธุรกตาติ อาห – ‘‘สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว’’ติฯ นานาการโตติ ปุรตฺถิมาทิเภทโตฯ สติปฏฺฐานธมฺมาติ ปุพฺเพ อตฺตนา ภาวิยมานา สติปฏฺฐานธมฺมาฯ ปากฏา น โหนฺติ กายจิตฺตานํ อกมฺมญฺญตายฯ ตนฺติ ธมฺมาติ ปริยตฺติธมฺมา น ญายนฺติฯ

อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน ปุคฺคลวเสน จ อนฺตรพาหิรํ อกตฺวาฯ เอตฺตกนฺติอาทินา วุตฺตเมวตฺถํ วิวรติฯ ทหรกาเลติ อตฺตโน ทหรกาเลฯ น เอวํ โหตีติ ‘‘อหํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหริสฺสามี’’ติอาทิโก มานตณฺหามูลโก อิสฺสามจฺฉริยานํ ปวตฺติอากาโร ตถาคตสฺส น โหติ, นตฺเถว ปเคว เตสํ สมุจฺฉินฺนตฺตาติ อาห – ‘‘โพธิปลฺลงฺเกเยวา’’ติอาทิฯ ปฏิสงฺขรเณน เวเฐน มิสฺสเกนฯ มญฺเญติ ยถาวุตฺตํ ปฏิสงฺขรณสญฺญิเตน เวฐมิสฺสเกน วิย ชรสกฏํฯ อรหตฺตผลเวเฐนาติ อรหตฺตผลสมาปตฺติสญฺญิเตน อตฺถภาวเวเฐนฯ

ผลสมาปตฺติยา อธิปฺเปตตฺตา ‘‘เอกจฺจานํ เวทนานนฺติ โลกิยานํ เวทนาน’’นฺติ วุตฺตํฯ อตฺตทีปาติ เอตฺถ อตฺต-สทฺเทน ธมฺโม เอว วุตฺโต, สฺวายมตฺโถ เหฏฺฐา วิภาวิโต เอวฯ นววิโธ โลกุตฺตรธมฺโม เวทิตพฺโพฯ โส หิ จตูหิ โอเฆหิ อนชฺโฌตฺถรณียโต ‘‘ทีโป’’ติ วุตฺโตฯ ตมอคฺเคติ ตมโยคาภาเวน สเทวกสฺส โลกสฺส อคฺเคฯ สพฺเพสนฺติ สพฺเพสํ สิกฺขากามานํฯ เต ‘‘ธมฺมทีปา วิหรถา’’ติ วุตฺตา จตุสติปฏฺฐานโคจราว ภิกฺขู อคฺเค ภวิสฺสนฺติฯ

10. ภิกฺขุนุปสฺสยสุตฺตวณฺณนา

[376] กมฺมฏฺฐานกมฺมิกาติ กมฺมฏฺฐานมนุยุตฺตาฯ วิเสเสตีติ วิเสโส, อติสโย, สฺวายํ ปุพฺพาปรวิเสโส อุปาทายุปาทาย คเหตพฺโพติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิมาหฯ

อุปฺปชฺชติ กิเลสปริฬาโหติ กาเย อสุภาทิวเสน มนสิการํ อทหนฺตสฺส มนสิการสฺส วีถิยํ อปฏิปนฺนตา สุภาทิวเสน กายารมฺมโณ กิเลสปริฬาโห จ อุปฺปชฺชติฯ วีริยารมฺภสฺส อภาเวน ตสฺมิํ อารมฺมเณ เจตโส วา ลีนตฺตํ โหติ, โคจรชฺฌตฺตโต พหิทฺธา ปุถุตฺตารมฺมเณ จิตฺตํ วิกฺขิปติฯ เอวํ กิเลสปริฬาเห จาติอาทินา ติวิธมฺปิ ภาวนานุโยคสฺส กิเลสวตฺถุภาวํ อุปาทาย สมุจฺจยวเสน อฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ ยสฺมา ปน เต ปริฬาหลีนตฺตวิกฺเขปา เอกชฺฌํ น ปวตฺตนฺติ, ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘กายารมฺมโณ วา’’ติอาทินา อนิยมตฺโถ วา-สทฺโท คหิโตฯ กิเลสานุรญฺชิเตนาติ กิเลสวิวณฺณิตจิตฺเตน หุตฺวา น วตฺติตพฺพํฯ กถํ ปน วตฺติตพฺพนฺติ อาห ‘‘กิสฺมิญฺจิเทวา’’ติฯ น จ วิตกฺเกติ น จ วิจาเรตีติ กิเลสสหคเต วิตกฺกวิจาเร น ปวตฺเตติฯ สุขิโตติ ฌานสุเขน สุขิโตฯ

อิมสฺส ภิกฺขุโน ภาวนา ปวตฺตาติ สมฺพนฺโธฯ ยสฺมา หิ อิมสฺส ภิกฺขุโน ตํ มูลกมฺมฏฺฐานํ ปริปนฺเถ สติ ฐเปตฺวา พุทฺธคุณาทิอนุสฺสรเณน จิตฺตํ ปสาเทตฺวา มูลกมฺมฏฺฐานภาวนา ปวตฺตา, ตสฺมา ปณิธาย ภาวนาติ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ อฏฺฐเปตฺวาติ จิตฺตํ อปฺปวตฺเตตฺวาติ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ กมฺมฏฺฐานาทีนํ ติณฺณมฺปิ วเสน อตฺถโยชนา สมฺภวติฯ เตนาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ สาเรนฺโต วิยาติ รถํ วาหยนฺโต วิยฯ สมปฺปมาณโต อฏฺฐกาทิวเสน สุตจฺฉิตํ ปกฺขิปนฺโต วิยฯ สุเขเนว กิเลสานํ โอกาสํ อเทนฺโต อนฺตรา อสชฺชนฺโต อลคฺคนฺโตฯ วิปสฺสนาจารสฺส อารทฺธวุตฺติตํ อปริปนฺถตญฺจ ทสฺเสนฺโต โอปมฺมทฺวยมาหฯ พฺยาภงฺคิยาติ กาชทณฺเฑนฯ กิเลสปริฬาหาทีนนฺติ กิเลสปริฬาหลีนตฺตวิกฺเขปานํฯ

คุฬขณฺฑาทีนีติ คุฬขณฺฑสกฺขรขณฺฑาทีนิ อุจฺฉุวิการภูตานิฯ ‘‘กาเย กายานุปสฺสี วิหรามี’’ติอาทิวจนโต ‘‘ปุพฺพภาควิปสฺสนา กถิตา’’ติ วุตฺตํฯ

อมฺพปาลิวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. นาลนฺทวคฺโค