1. อมฺพปาลิสุตฺตวณฺณนา

[367] เอกายนฺวายนฺติ สนฺธิวเสน วุตฺตํ โอ-การสฺส ว-การํ อ-การสฺส ทีฆํ กตฺวาฯ อยํ กิร สํยุตฺตาภิลาโป, ตตฺถ อยน-สทฺโท มคฺคปริยาโยฯ น เกวลํ อยเมว, อถ โข อญฺเญปิ มคฺคปริยายาติ ปทุทฺธารํ กโรนฺโต ‘‘มคฺคสฺส หี’’ติอาทิํ วตฺวา ยทิ มคฺคปริยาโย อายน-สทฺโท, กสฺมา ปุน มคฺโคติ วุตฺตนฺติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอกมคฺโคติ เอโกว มคฺโคฯ น หิ นิพฺพานคามิมคฺโค อญฺโญ อตฺถีติฯ นนุ สติปฏฺฐานํ อิธ มคฺโคติ อธิปฺเปตํ, ตทญฺเญปิ พหู มคฺคธมฺมา อตฺถีติ? สจฺจํ อตฺถิ, เต ปน สติปฏฺฐานคฺคหเณเนว คหิตา ตทวินาภาวโตฯ ตถา หิ ญาณวีริยาทโย นิทฺเทเส คหิตา, อุทฺเทเส สติยา เอว คหณํ เวเนยฺยชฺฌาสยวเสนาติ ทฏฺฐพฺพํ, สติยา มคฺคภาวทสฺสนตฺถญฺจฯ น ทฺเวธาปถภูโตติ อิมินา อิมสฺส ทฺวยภาวาภาวํ วิย อนิพฺพานคามิภาวาภาวญฺจ ทสฺเสติฯ นิพฺพานคมนฏฺเฐนาติ นิพฺพานํ คจฺฉติ เอเตนาติ นิพฺพานคมนํ, โส เอว อวิปรีตภาวนาย อตฺโถ, เตน นิพฺพานคมนฏฺเฐน, นิพฺพานาธิคมูปายตายาติ อตฺโถฯ มคฺคนียฏฺเฐนาติ คเวสิตพฺพตายฯ

ราคาทีหีติ ‘‘ราโค มลํ, โทโส มลํ, โมโห มล’’นฺติ (วิภ. 924) เอวํ วุตฺเตหิ ราคาทีหิ มเลหิฯ สา ปนายํ สํกิลิฏฺฐจิตฺตานํ วิสุทฺธิ สิชฺฌมานา ยสฺมา โสกาทีนํ อนุปฺปาทาย สํวตฺตติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘โสกปริเทวานํ สมติกฺกมายา’’ติอาทิฯ ตตฺถ โสจนํ ญาติพฺยสนาทินิมิตฺตํ เจตโส สนฺตาโป อนฺโตนิชฺฌานํ โสโกฯ ญาติพฺยสนาทินิมิตฺตเมว โสกาธิกตาชนิโต ‘‘กหํ เอกปุตฺตกา’’ติอาทินา ปริเทวนวเสน วาจาวิปฺปลาโป ปริเทวนํ ปริเทโวฯ ตสฺส อายติํ อนุปฺปชฺชนํ อิธ สมติกฺกโมติ อาห ‘‘ปหานายา’’ติฯ