3-5. ฐานิยสุตฺตาทิวณฺณนา

[204-206] กามราเคน คธิตพฺพฏฺฐานภูตา กามราคฏฺฐานิยาติ อาห ‘‘อารมฺมณธมฺมาน’’นฺติฯ ‘‘มนสิการพหุลีการา’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘อารมฺมเณเนว กถิต’’นฺติ วุตฺตํฯ วุตฺตปริจฺเฉโทติ เอเตน น เกวลํ อารมฺมณวเสเนว, อถ โข อุปนิสฺสยวเสนเปตฺถ อตฺโถ ลพฺภตีติ ทสฺเสติฯ ปฐมวคฺคสฺส หิ ทุติเย สุตฺเต อุปนิสฺสยวเสเนว อตฺโถ ทสฺสิโตฯ มิสฺสกโพชฺฌงฺคา กถิตา อวิภาเคเนว กถิตตฺตาฯ อปริหานิเยติ ตีหิ สิกฺขาหิ อปริหานาวเหฯ

6-7. ตณฺหกฺขยสุตฺตาทิวณฺณนา

[207-208] ‘‘โส มํ ปุจฺฉิสฺสตี’’ติ อธิปฺปาเยน ภควตา โอสาปิตเทสนํฯ ปตฺถฏตฺตา ภาวนาปาริปูริยา วิตฺถาริตํ คตตฺตาฯ มหนฺตภาวนฺติ ภาวนาวเสเนว มหตฺตํ คตตฺตาฯ ตโต เอว วฑฺฒิปฺปมาณาฯ นีวรณวิคเม สมฺภวโต ปจฺจยโต พฺยาปาโท วิคโต โหตีติ อาห – ‘‘นีวรณานํ ทูรีภาเวน พฺยาปาทวิรหิตตฺตา’’ติฯ ตณฺหามูลกนฺติ ตณฺหาปจฺจยํฯ ยญฺหิ ตณฺหาสหคตํ อสหคตมฺปิ ตณฺหํ อุปนิสฺสาย นิปฺผนฺนํ, สพฺพํ ตํ ตณฺหามูลกํฯ ปหียติ อนุปฺปาทปฺปหาเนนฯ ตณฺหาทีนํเยว ขยา, น เตสํ สงฺขารานํ ขยาฯ เอเตหิ ตณฺหกฺขยาทิปเทหิฯ

8. นิพฺเพธภาคิยสุตฺตวณฺณนา

[209] นิพฺพิชฺฌนฺตีติ นิพฺเพธา, นิพฺพิชฺฌนธมฺมา ธมฺมวินยาทโย, ตปฺปริยาปนฺนตาย นิพฺเพธภาเค คโต นิพฺเพธภาคิโย, ตํ นิพฺเพธภาคิยํฯ เตนาห ‘‘นิพฺพิชฺฌนโกฏฺฐาสิย’’นฺติฯ ภาเวตฺวา ฐิเตน จิตฺเตนฯ วิปสฺสนามคฺคมฺปิ คเหตฺวา ‘‘มคฺคโพชฺฌงฺคา มิสฺสกา’’ติ วุตฺตาฯ เตหีติ โพชฺฌงฺเคหิ ภาวิตํ จิตฺตํฯ เต วา โพชฺฌงฺเค ภาเวตฺวา ฐิตํ จิตฺตํ นาม ผลจิตฺตํ, ตสฺมา นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรเมวฯ ตมฺปีติ ผลจิตฺตมฺปิ มคฺคานนฺตรตาย มคฺคนิสฺสิตํ กตฺวา มิสฺสกเมว กเถตุํ วฏฺฏติ ‘‘โพธาย สํวตฺตนฺตี’’ติ วุตฺตตฺตาฯ

9. เอกธมฺมสุตฺตวณฺณนา

[210] สํโยชนสงฺขาตา วินิพนฺธาติ กามราคาทิสํโยชนสญฺญิตา พนฺธนาฯ ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณาติ คิลิตฺวา วิย ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณาการาฯ

10. อุทายิสุตฺตวณฺณนา

[211] พหุกตํ วุจฺจติ พหุกาโร พหุมาโน, นตฺถิ เอตสฺส พหุกตนฺติ อพหุกโต, อกตพหุมาโนฯ ธมฺโม อุปฺปชฺชมาโน อุกฺกุชฺชนฺโต วิย นิรุชฺฌมาโน อวกุชฺชนฺโต วิย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อุกฺกุชฺชํ วุจฺจติ อุทโย, อวกุชฺชํ วโย’’ติฯ ปริวตฺเตนฺโตติ อนิจฺจาติปิ ทุกฺขาติปิ อนตฺตาติปิฯ ‘‘เอโส หิ เต อุทายิ มคฺโค ปฏิลทฺโธ, โย เต…เป.… ตถตฺตาย อุปเนสฺสตี’’ติ ปริโยสาเน ภควโต วจนญฺเจตฺถ สาธกํ ทฏฺฐพฺพํฯ เตน เตนากาเรน วิหรนฺตนฺติ เยน สมฺมสนากาเรน วิปสฺสนาวิหาเรน วิหรนฺตํฯ ตถาภาวายาติ ขีณาสวภาวปจฺจเวกฺขณายฯ เตนาห – ‘‘ขีณา ชาตีติ…เป.… ตํ ทสฺเสนฺโต เอวมาหา’’ติฯ

อุทายิวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. นีวรณวคฺโค