เมนู

3. ธมฺมทินฺนสุตฺตวณฺณนา

[1049] สตฺตสุ ชเนสูติ สตฺตสุ กิตฺติยมาเนสุ อุปาสกชเนสุฯ คมฺภีราติอาทีสุ ธมฺมคมฺภีราติ ปาฬิคติยา คมฺภีรา, ตถา จ สลฺลสุตฺตํ เหฏฺฐา ปกาสิตเมวฯ ‘‘เจตนาหํ, ภิกฺขเว, กมฺมํ วทามี’’ติอาทินา (อ. นิ. 6.63; กถา. 539) อาคตํ เจตนาสุตฺตํ ฯ ตตฺถ ‘‘เจตนาสหชาตํ นานากฺขณิก’’นฺติอาทินา ปฏฺฐาเน อาคตนเยน, สุตฺเตสุ (อ. นิ. 3.101) จ ‘‘ทิฏฺฐธมฺมเวทนีย’’นฺติอาทินา อาคตนเยน คมฺภีรภาโว เวทิตพฺโพ, นิพฺพานสฺส เจว อริยมคฺคสฺส จ ปกาสนโต อสงฺขตสํยุตฺตสฺส โลกุตฺตรตฺถทีปกตาฯ ‘‘อตีตํปาหํ รูเปน ขชฺชิํ, เอตรหิ ขชฺชามี’’ติอาทินา ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ ขาทกภาวสฺส, ปุคฺคลสฺส ขาทิตพฺพตาย วิภาวเนน ขชฺชนียปริยาเย (สํ. นิ. 3.79) วิเสสโต นิสฺสตฺตนิชฺชีวตา ทีปิตาติ วุตฺตํ ‘‘สตฺตสุญฺญตาทีปกา ขชฺชนิกสุตฺตนฺตาทโย’’ติฯ อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามาติ เย เตสุ สุตฺเตสุ วุตฺตปฏิปทํ สมฺมเทว ปริปูเรนฺติ, เต เตสุ อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ นาม เอตฺถาติ ‘‘น โข เนต’’นฺติ เอตฺถ น-กาโร ‘‘อญฺญมญฺญ’’นฺติ เอตฺถ ม-กาโร วิย พฺยญฺชนสนฺธิมตฺตเมว, นาสฺส โกจิ อตฺโถฯ

4. คิลานสุตฺตวณฺณนา

[1050] น โข ปเนตนฺติ น โข เอตํ, โนติ จ อมฺเหหีติ อตฺโถติ อาห ‘‘น โข อมฺเหหี’’ติอาทิฯ อสฺสสนฺตีติ อสฺสาสนียาติ อาห ‘‘อสฺสาสกเรหี’’ติฯ มริสฺสตีติ มาริโส, เอกนฺตภาวิมรโณ, โส ปน มรณาธีนวุตฺติโกติ วุตฺตํ ‘‘มรณปฏิพทฺโธ’’ติฯ อธิมุจฺเจหีติ อธิมุตฺติํ อุปฺปาเทหิฯ ตํ ปน ตถา จิตฺตสฺส ปณิธานํ ฐปนนฺติ อาห ‘‘ฐเปหี’’ติฯ อาคมนียคุเณสูติ ปุพฺพภาคคุเณสุฯ ปมาณํ นาม นตฺถิ อนนฺตาปริมาณตฺตาฯ นานากรณํ นตฺถิ วิมุตฺติยา นินฺนานตฺตาฯ

9. ปญฺญาปฏิลาภสุตฺตวณฺณนา

[1055] ปญฺญาปฏิลาภายาติ มคฺคผลปญฺญาย ปฏิลาภตฺถํฯ เตนาห ‘‘สตฺต เสกฺขา’’ติอาทิฯ

สปฺปญฺญวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. มหาปญฺญวคฺโค

1. มหาปญฺญสุตฺตวณฺณนา

[1058] มหนฺเต อตฺเถ ปริคฺคณฺหาตีติ สจฺจปฏิจฺจสมุปฺปาทาทิเก มหาวิตฺถาเร อตฺเถ ปริจฺฉิชฺช อเสเสตฺวา มุฏฺฐิคเต วิย กตฺวา คณฺหาติฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

มหาปญฺญวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โสตาปตฺติสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. สจฺจสํยุตฺตํ

1. สมาธิวคฺโค

1. สมาธิสุตฺตวณฺณนา

[1071] จิตฺเตกคฺคตายาติ นิสฺสกฺกวจนํ ‘‘ปริหายนฺตี’’ติ ปทํ อเปกฺขิตฺวาฯ ยถาภูตาทิวเสนาติ ยถาคตาทิวเสนฯ ยถาภูตํ นาม อิมสฺมิํ สุตฺเต ‘‘สมาหิโต, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาตี’’ติอาทิฯ อาทิ-สทฺเทน ‘‘ตถา ยสฺมา’’ติอาทิสงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ตถา หิ ยถาภูตวเสน การณจฺเฉโท กโต ‘‘ตถา ยสฺมา’’ติอาทิวจเนหิฯ วณฺณาติ อกฺขรา, ‘‘คุณา’’ติ เกจิฯ ปทพฺยญฺชนานีติ นามาทิปทานิ เจว ตํสมุทายภูตพฺยญฺชนานิ จฯ

3. ปฐมกุลปุตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา

[1073-75] สาสนาวจรา อธิปฺเปตา พาหิรกานํ สจฺจาภิสมยสฺส อภาวโตฯ ตถาติ อิมินา จตุตฺถปญฺจเมสุ อตฺถวิเสสาภาวํ ทสฺเสติฯ ยทิ เอวํ กสฺมา วิสุํ วิสุํ เทสนาติ อาห ‘‘เตน เตน อภิลาเปนา’’ติอาทิฯ

10. ติรจฺฉานกถาสุตฺตวณฺณนา

[1080] ทุคฺคติโต สํสารโต จ นิยฺยาติ เอเตนาติ นิยฺยานํ, สคฺคมคฺโค โมกฺขมคฺโค จฯ ตสฺมิํ นิยฺยาเน นิยุตฺตา, ตํ เอตฺถ อตฺถีติ นิยฺยานิกาฯ วจีทุจฺจริตสํกิเลสโต วา นิยฺยาตีติ อี-การสฺส รสฺสตฺตํ ย-การสฺส ก-การํ กตฺวา นิยฺยานิกาฯ เจตนาย สทฺธิํ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิฯ ตปฺปฏิปกฺขโต อนิยฺยานิกา, ตสฺส ภาโว อนิยฺยานิกตฺตํฯ ติรจฺฉานภูตนฺติ ติโรกรณภูตํฯ กมฺมฏฺฐานภาเวติ อนิจฺจตาปฏิสํยุตฺตจตุสจฺจกมฺมฏฺฐานภาเวฯ สาตฺถกนฺติ ทานสีลาทินิสฺสิตตฺตา หิตปฏิสํยุตฺตํฯ

วิสิขาติ ฆรสนฺนิเวโสฯ