1. จกฺกวตฺติราชสุตฺตวณฺณนา

[997] อนุคฺคหครหเณสุ นิปาโตติ อนุคฺคณฺหนครหตฺถโชตโก นิปาโตฯ กิเมตฺถ อนุคฺคณฺหาติ, กิํ วา ครหตีติ อาห ‘‘จตุนฺน’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ อนุคฺคณฺหนฺโต อนุจฺฉวิกํ กตฺวา คณฺหนฺโตฯ ครหนฺโต นินฺทนฺโตฯ อิสฺสรสีโล อิสฺสโร, ตสฺส ภาโว อิสฺสริยํ, ปภุตาฯ อธีนํ ปติ อธิปติ, ตสฺส ภาโว อาธิปจฺจํ, สามิภาโวติ อาห – ‘‘อิสฺสริยาธิปจฺจ’’นฺติอาทิฯ อนนฺตกานีติ อนฺตรหิตานิฯ

อเวจฺจปฺปสาเทนาติ วตฺถุตฺตยสฺส คุเณ ยาถาวโต อเวจฺจ ปวิสิตฺวา ปสาโทฯ โส ปน เกนจิ จลนรหิโตติ อาห ‘‘อจลปฺปสาเทนา’’ติฯ มคฺเคนาติ อริยมคฺเคนฯ อาคตปฺปสาโท ตสฺส อธิคเมน ลทฺธปฺปสาโทฯ อปุพฺพํ อจริมนฺติ เอกชฺฌํฯ อริยสาวกานญฺหิ อริยมคฺโค อุปฺปชฺชนฺโตว ตีสุ วตฺถูสุ อเวจฺจปฺปสาทํ อาวหนฺโต เอว อุปฺปชฺชติฯ เตสนฺติ วิสยภูตานํ ติณฺณํ วตฺถูนํ วเสน ติธา วุตฺโตฯ ยสฺมา จ อตฺถโต เอโก, ตสฺมาว นินฺนานากรโณ โหติ ปวตฺตฏฺฐานเภเท สติปิฯ อริยสาวกสฺส หีติอาทินา นเยน ตมตฺถํ วิวรติฯ ปสาโท โอกปฺปนาฯ เปมํ ภตฺติฯ คารวํ ครุกรณํฯ มหนฺตํ อุฬารํฯ เอตํ วิภาเคน นตฺถิ สพฺพตฺถ สมานตฺตาฯ

เอวนฺติ ภวนฺตเรปิ อโกปนียตายฯ สทิสวเสนาติ อญฺเญหิ อขณฺฑาทีหิ สทิสวเสนฯ เตนาห ‘‘มุขวฏฺฏิ ยญฺหิ ฉินฺเน’’ติอาทิฯ ขณฺฑา เอติสฺสา อตฺถีติ ขณฺฑาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ปาติโมกฺเข อาคตานุกฺกเมน สีลสฺส อาทิมชฺฌวิภาโค เวทิตพฺโพฯ ทฺวินฺนํ วา ติณฺณํ วาติ สีลโกฏฺฐาสานํฯ เอกนฺตรํ ภินฺนนฺติ อภินฺเนน เอกนฺตรํ หุตฺวา ภินฺนํฯ เตสํ ขณฺฑาทีนํฯ ‘‘ภุชิสฺเสหี’’ติ อุตฺตรปทโลเปน นิทฺเทโสติ อาห ‘‘ภุชิสฺสภาวกเรหี’’ติฯ อิทํ วีติกฺกนฺตนฺติ อิทมฺปิ สีลํ วีติกฺกนฺตํฯ ‘‘อยํ สีลสฺส วีติกฺกโม’’ติ เอวํ ปรามสิตุํ อสกฺกุเณยฺเยหิฯ