6. ทุติยกามภูสุตฺตวณฺณนา

[348] นิโรธํ วลญฺเชติ อนาคามิภาวโตฯ อิเม สงฺขาราติ อิเม ‘‘กายสงฺขาโร, วจีสงฺขาโร, จิตฺตสงฺขาโร’’ติ วุจฺจมานา ตโย สงฺขาราฯ สทฺทโตปิ, อตฺถโตปิ อญฺญมญฺญํ มิสฺสา, ตโต เอว อาลุฬิตา อากุลา, อวิภูตา ทุพฺพิภาวนา, ทุทฺทีปนา อสงฺกรโต ทีเปตุํ ทุกฺกราฯ ตถา หิ กุสลเจตนา เอว ‘‘กายสงฺขาโร’’ติปิ วุจฺจติ, ‘‘วจีสงฺขาโร’’ติปิ, ‘‘จิตฺตสงฺขาโร’’ติปิฯ อสฺสาสปสฺสาสาปิ กตฺถจิ ‘‘กายสงฺขาโร’’ติ, วิตกฺกวิจาราปิ ‘‘วจีสงฺขาโร’’ติ วุจฺจนฺติ, สญฺญาเวทนาปิ ‘‘จิตฺตสงฺขาโร’’ติ วุจฺจนฺติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตถา หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ อากฑฺฒิตฺวา คหณํ อาทานํ, สมฺปตฺตสฺส หตฺเถ กรณํ คหณํ, คหิตสฺส วิสฺสชฺชนํ มุญฺจนํ, ผนฺทนํ โจปนํ ปาเปตฺวา นิปฺผาเทตฺวาฯ หนุสญฺโจปนนฺติ กายวิญฺญตฺติวเสน ปุพฺพภาเค หนุสญฺโจปนํ กตฺวาฯ เอวญฺหิ วจีเภทกรณํฯ เอวํ อิเมติอาทิ ยถาวุตฺตสฺส อตฺถสฺส นิคมนํฯ

ปทตฺถํ ปุจฺฉติ อิตรสงฺขาเรหิ ปทตฺถโต วิเสสํ กถาเปสฺสามีติฯ กายนิสฺสิตาติ เอตฺถ กายนิสฺสิตตา จ เนสํ ตพฺภาวภาวิตาย เวทิตพฺพา, น กายสฺส นิสฺสยปจฺจยตาวเสนาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘กาเย สติ โหนฺติ, อสติ น โหนฺตี’’ติ อาหฯ กาโยติ เจตฺถ กรชกาโย ทฏฺฐพฺโพฯ จิตฺตนิสฺสิตาติ จิตฺตํ นิสฺสาย ตํ นิสฺสยปจฺจยภูตํ ลภิตฺวา อุปฺปนฺนาฯ

‘‘สมาปชฺชามี’’ติ ปทสฺส สมีเป วุจฺจมานํ ‘‘สมาปชฺชิสฺส’’นฺติ ปทํ อาสนฺนานาคตกาลวาจี เอว ภวิตุํ ยุตฺตํ, น อิตรนฺติ อาห – ‘‘ปททฺวเยน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติกาโล กถิโต’’ติฯ ตยิทํ ตสฺส ตถา วตฺตพฺพตาย วุตฺตํ, น ปน ตสฺส ตถา จิตฺตปวตฺติสมฺภวโตฯ สมาปนฺเนปิ เอเสว นโยฯ ปุริเมหีติ ‘‘สมาปชฺชิสฺสํ สมาปชฺชามี’’ติ ทฺวีหิ ปเทหิฯ ปจฺฉิเมนาติ ‘‘สมาปนฺโน’’ติ ปเทนฯ

ภาวิตํ โหติ อุปฺปาทิตํ โหติ นิโรธสมาปนฺนตฺถายฯ อนุปุพฺพสมาปตฺติสมาปชฺชนสงฺขาตาย นิโรธภาวนาย ตํ จิตฺตํ ภาวิตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ยํ ต’’นฺติอาทิฯ ทุติยชฺฌาเนเยวาติ ทุติยชฺฌานกฺขเณ นิรุชฺฌติฯ ตตฺถ อนุปฺปชฺชนโต อนุปฺปาทนโต เหฏฺฐา นิโรโธติ อธิปฺเปโตฯ