7. อทฺธภูตสุตฺตวณฺณนา

[29] อธิสทฺเทน สมานตฺโถ อทฺธสทฺโทติ อาห ‘‘อทฺธภูตนฺติ อธิภูต’’นฺติอาทิฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อทฺธภูตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สมุคฺฆาตสารุปฺปสุตฺตวณฺณนา

[30] มญฺญิตํ นาม ตณฺหามานทิฏฺฐีหิ คเหตพฺพํ มญฺญิตํฯ สพฺพสฺมิํ มญฺญิตนฺติ สพฺพมญฺญิตํ, ตสฺส สมุคฺฆาโต เสตุฆาโต, ตทาวหํ สพฺพมญฺญิตสมุคฺฆาตสารุปฺปํฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘มญฺญิตํ นาม จกฺขาทีสุ เอว อุปฺปชฺชติ, นาญฺญสฺมิ’’นฺติ ทุติยนโย วุตฺโตฯ อนุจฺฉวิกนฺติ อนุรูปํ อวิโลมํฯ อิธาติ อิเธว สาสเน อญฺญตฺถ ตทภาวโตฯ ‘‘ตณฺหา-มานทิฏฺฐิมญฺญิตาน’’นฺติ วุตฺตํ มญฺญิตตฺตยํ สปรสนฺตาเนสุ ปฏิปกฺขวเสน โยเชตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘จกฺขุํ อหนฺติ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘จกฺขุํ อห’’นฺติ อิมินา อชฺฌตฺตวิสยํ ทิฏฺฐิมญฺญิตญฺจ ทสฺเสติ อตฺตาภินิเวสาหํการทีปนโตฯ ‘‘มม’’นฺติ อิมินา ตณฺหามญฺญิตํ มานมญฺญิตมฺปิ วา, ปริคฺคหมุเขนปิ เสยฺยาทิโต มานุปฺปชฺชนโตฯ เสสปททฺวเยปิ อิมินา นเยน มญฺญิตวิภาโค เวทิตพฺโพฯ อหนฺติ อตฺตาว, โส จ จกฺขุสฺมิํ ตทธีนวุตฺติตฺตา ‘‘ปโร’’ติ น มญฺญติฯ มม กิญฺจนปลิโพโธ จกฺขุสฺมิํ สติ ลพฺภนโต, อสติ น มญฺญติ ตถามญฺญิตสฺส ปจฺจยฆาตโตฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ

อหํ จกฺขุโต นิคฺคโตติ ‘‘อห’’นฺติ วตฺตพฺโพ อยํ สตฺโต จกฺขุโต นิคฺคโต ตตฺถ สุขุมากาเรน อุปลพฺภนโตฯ มม กิญฺจนปลิโพโธ จกฺขุโต นิคฺคโต ตสฺมิํ สติ เอว อุปลพฺภนโต ฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ ปโรติ ปโร สตฺโตฯ มม จกฺขูติ น มญฺญติ ยสฺส ตํ จกฺขุ, ตสฺส ‘‘อห’’นฺติ วตฺตพฺพสฺเสว อภาวโตฯ มมตฺตภูตนฺติ มม การณํฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ เอวเมตสฺมิํ สุตฺเต จกฺขุรูป-จกฺขุวิญฺญาณ-จกฺขุสมฺผสฺส-สุขทุกฺขาทุกฺขมสุขวเสน สตฺต วารา จกฺขุทฺวาเร, ตถา โสตทฺวาราทีสูติ ฉ สตฺตกา ทฺเวจตฺตาลีสฯ ปุน สกฺกายวเสน ‘‘สพฺพํ น มญฺญตี’’ติอาทินา วุตฺตํ, เตน เตจตฺตาลีสฯ