ยถารุจิปฺปวตฺติยา นิวารณวเสน พทฺธานํฯ นิพฺพิเสวนภาวนฺติ โลลตาสงฺขาตปริปฺผนฺทสฺส อภาวํฯ นากฑฺฒตีติ สวิสเย รูปารมฺมเณ จิตฺตสนฺตานํ, ตํสมงฺคินํ วา ปุคฺคลํ นากฑฺฒติฯ ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตา อายตนมุเขน ‘‘เอวญฺหิ โว, ภิกฺขเว, สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตตฺตาฯ

ฉปฺปาณโกปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ยวกลาปิสุตฺตวณฺณนา

[248] ยวปุญฺโช สุปริปกฺกยวสมุทาโยฯ กาชหตฺถาติ ทณฺฑหตฺถาฯ โปเถยฺยุนฺติ ยถา ยวสงฺขาตํ ธญฺญํ วณฺฏโต มุจฺจติ, เอวํ โปเถยฺยุํฯ ยเว สาเวตฺวาติ ยวสีสโต ยเว โปถเนน โมเจตฺวา วิเวเจตฺวาฯ

จตุมหาปโถ วิย ฉ อายตนานิ อารมฺมณทณฺฑเกหิ หนนฏฺฐานตฺตาฯ ยวกลาปี วิย สตฺโต เตหิ หญฺญมานตฺตาฯ ฉ พฺยาภงฺคิโย วิย สภาวโต ฉธาปิ ปจฺเจกํ อิฏฺฐานิฏฺฐมชฺฌตฺตวเสน อฏฺฐารส อารมฺมณานิ ยวกลาปฏฺฐานิยสฺส สตฺตสฺส หนนโตฯ ภวปตฺถนาย อปราปรุปฺปตฺติํ สนฺธาย ‘‘ภวปตฺถนา กิเลสา’’ติ พหุวจนนิทฺเทโสฯ ภวปตฺถนา จ ตสฺส ปจฺจยภูตา กิเลสา จาติ ภวปตฺถนากิเลสาติ เอวํ วา เอตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ยสฺมา สตฺตานํ วฏฺฏทุกฺขํ นาม สพฺพมฺปิ ตํ ภวปตฺถนามูลกํ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘เอวํ สตฺตา’’ติอาทิฯ ภวปตฺถนกิเลสาติ จ ภวปตฺถนามูลกํ กิเลสํฯ

ภุมฺมนฺติ สมีปตฺเถ ภุมฺมํฯ เตนาห ‘‘สุธมฺมาย ทฺวาเร’’ติฯ น กตนฺติ ทุกฺขุปฺปาทนํ น กตํฯ นวคูถสูกรํ วิยาติ นวคูถภกฺขสูกรํ วิยฯ จิตฺเตเนวาติ โย พชฺฌติ, ตสฺส จิตฺเตเนว ฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เวปจิตฺติพนฺธนสฺส พนฺธนมุจฺจนํ วิย, ตสฺมา ‘‘เวปจิตฺติพนฺธน’’นฺติ วุตฺตํฯ ญาณโมกฺขํ พนฺธนนฺติ ญาเณน มุจฺจนํ พนฺธนํฯ

มญฺญมาโนติ ปริกปฺปิตตณฺหาวเสน ‘‘เอตํ มมา’’ติ, ทิฏฺฐิวเสน ‘‘เอโส เม อตฺตา’’ติ, มานวเสน ‘‘เอโสหมสฺมี’’ติ มญฺญนฺโตฯ ขนฺธวินิมุตฺตสฺส มญฺญมานวตฺถุโน อภาวา ‘‘ขนฺเธ มญฺญนฺโต’’ติ วุตฺตํฯ