เมนู

9-10. ปฐมหตฺถปาโทปมสุตฺตาทิวณฺณนา

[236-237] นวมํ ‘‘ปญฺญายตี’’ติ วุจฺจมาเน พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสยวเสน วุตฺตนฺติ อาห – ‘‘ทสเม น โหตีติ วุจฺจมาเน’’ติอาทิฯ เอตฺตกเมว หิ ทฺวินฺนํ สุตฺตานํ วิเสโสติฯ

ปฐมหตฺถปาโทปมสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุทฺทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

19. อาสีวิสวคฺโค

1. อาสีวิโสปมสุตฺตวณฺณนา

[238] เย ภิกฺขู ตทา ภควนฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺนา, เตสุ เกจิ เอกวิหาริโน, เกจิ อตฺตทุติยา, เกจิ อตฺตตติยา, เกจิ อตฺตจตุตฺถา, เกจิ อตฺตปญฺจมา หุตฺวา อรญฺญายตเนสุ วิหรนฺตีติ วุตฺตํ – ‘‘เอกจาริก…เป.… ปญฺจจาริเก’’ติฯ สมานชฺฌาสยตา สภาควุตฺติโนฯ กมฺมฏฺฐานานุยุญฺชนสฺส การเกฯ ตโต เอว ตตฺถ ยุตฺตปยุตฺเตฯ ปุคฺคลชฺฌาสเยน การณภูเตนฯ ปจฺจยภูตนฺติ อปสฺสยภูตํฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว’’ติ อารภิตฺวา ยาว ‘‘ติณฺโณ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ’’ติ อยํ มาติกานิกฺเขโปฯ เตสํ มาติกาย วิตฺถารภาชนํฯ วาสนา ภวิสฺสตีติ วาสนาวหํ ภวิสฺสติฯ สิเนรุํ อุกฺขิปนฺโต วิยาติอาทิ อิมิสฺสา เทสนาย อนญฺญสาธารณตาย สุทุกฺกรภาวทสฺสนํฯ

มญฺจฏฺเฐสุ มญฺจสมญฺญา วิย มุขฏฺฐํ วิสํ ‘‘มุข’’นฺติ อธิปฺเปตํฯ สุกฺขกฏฺฐสทิสภาวาปาทนโต ‘‘กฏฺฐ’’นฺติ วุจฺจตีติ กฏฺฐํ มุขํ เอตสฺสาติ กฏฺฐมุโข, ทํสนาทินา กฏฺฐสทิสภาวกโร สปฺโปฯ อถ วา กฏฺฐสทิสภาวาปาทนโต กฏฺฐํ วิสํ วา มุเข เอตสฺสาติ กฏฺฐมุโขฯ อิมินา นเยน เสสปเทสุปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อิเม จตฺตาโรติ อิเม วิสกิจฺจเภเทน จตฺตาโรฯ อิทานิ ตํ เนสํ วิสกิจฺจเภทํ ทสฺเสตุํ ‘‘เตสู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยสูลสมปฺปิตํ วิยาติ อพฺภนฺตเร อยสูลํ อนุปฺปเวสิตํ วิยฯ

ปกฺกปูติปนสํ วิยาติ ปจฺจิตฺวา กาลาติกฺกเม กุถิตปนสผลํ วิยฯ จงฺควาเรติ รชกานํ ขารปริสฺสาวเน สุราปริสฺสาวเน วาฯ อนวเสสํ ฉิชฺชเนน อสนิปาตฏฺฐานํ วิยฯ มหานิขาทเนนาติ มหนฺเตน นิขาทเนนฯ

วิสเวควิกาเรนาติ วิสเวคคเตน วิกาเรนฯ วาเตนาติ ตสฺส สปฺปสฺส สรีรํ ผุสิตฺวา อุคฺคตวาเตนฯ นาสวาเต ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ปุคฺคลปณฺณตฺติวเสนาติ เตสํเยว โสฬสนฺนํ สปฺปานํ อาคตวิโสติอาทิปุคฺคลนามสฺส วเสน จตุสฏฺฐิ โหนฺติ ปจฺเจกํ จตุพฺพิธภาวโตฯ อาคตวิโสติ อาคจฺฉวิโส, สีฆตรํ อภิรุหนวิโสติ อตฺโถฯ โฆรวิโสติ กกฺขฬวิโส, ทุตฺติกิจฺฉวิโสฯ อยํ สีตอุทกํ วิย โหติ คาฬฺหทุพฺพินิมฺโมจยภาเวนฯ อุทกสปฺโป หิ โฆรวิโส โหติ เยวาติ วุตฺตํ – ‘‘อุทกสปฺปาทีนํ วิสํ วิยา’’ติฯ ปญฺญายตีติ คณฺฑปิฬกาทิวเสน ปญฺญายติฯ อเนฬกสปฺโป นาม มหาอาสีวิโสฯ นีลสปฺโป นาม สาขวณฺโณ รุกฺขคฺคาทีสุ วิจรณกสปฺโปฯ อิมินา อุปาเยนาติ โยยํ กฏฺฐมุเขสุ ทฏฺฐวิสานํเยว ‘‘อาคตวิโส โน โฆรวิโส’’ติอาทินา จตุพฺพิธภาโว วุตฺโต, อิมินา อุปาเยนฯ กฏฺฐมุเข ทฏฺฐวิสาทโยติ กฏฺฐมุเขสุ ทฏฺฐวิโส, ผุฏฺฐวิโส, วาตวิโภติ ตโย, ปูติมุขาทีสุ จ ทฏฺฐวิสาทโย จตฺตาโร จตฺตาโร เวทิตพฺโพฯ

เอเกกนฺติ จตุสฏฺฐิโย เอเกกํฯ จตุธาติ อณฺฑชาทิวิภาเคน จตุธา วิภชิตฺวาฯ ฉปณฺณาสานีติ ฉปณฺณาสาธิกานิฯ คตมคฺคสฺสาติ ยถาวุตฺตสงฺขฺยาคตมคฺคสฺส ปฏิโลมโต สํขิปฺปมานา อนุกฺกเมน จตฺตาโรว โหนฺติฯ กุลวเสนาติ กฏฺฐมุขาทิชาติวเสนฯ

สกลกาเย อาสิญฺจิตฺวา วิย ฐปิตวิสาติ หิ เตสํ ผุฏฺฐวิสตา, วาตวิสตา วุจฺจติฯ เอวนฺติ ‘‘อาสิตฺตวิสา’’ติอาทินาฯ เอตฺถาติ อาสีวิสสทฺเท วจนตฺโถ นิรุตฺตินเยน เวทิตพฺโพฯ อุคฺคตเตชาติ อุทคฺคเตชา, อตฺตโน วิสเตเชน เนสํ กุรูรทพฺพตา วาฯ ทุนฺนิมฺมทฺทนวิสาติ มนฺตาคเทหิ อนิมฺมทฺทนียวิสาฯ จตฺตาโร อาสีวิสาติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถฯ เตเนตฺถ อวเสสปาฬิํ สงฺคณฺหาติฯ

อาสีวิเสสูติ อิเม อาสีวิสา ทฏฺฐวิสา เอวาติ เวทิตพฺพาฯ สรีรฏฺฐเกสุเยวาติ เตน ปุริเสน เตสํ กสฺสจิ อนิฏฺฐสฺส อกตตฺตา อายุเสสสฺส จ วิชฺชมานตฺตา นํ น ทํสิํสูติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปุจฺฉิ ยถาภูตํ ปเวเทตุกาโมฯ ทุรุปฏฺฐาหาติ ทุรุปฏฺฐานาฯ โสตฺถิมคฺโคติ โสตฺถิภาวสฺส อุปาโยฯ

อนฺตรจโรติ อนฺตรํ จโร สุขสตฺตุ วิสฺสาสฆาตีฯ เตนาห ‘‘วธโก’’ติฯ อิทานิ ตาสํ เปสเน การณํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปฐม’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ อภิมุขคตํ วิย อภิมุขคตํฯ อีทิสีปิ หิ วโจยุตฺติ โลเก นิรูปียติ สนฺติยํ ปุริสํ ฐเปตีติ วิยฯ ตสฺมา อภิมุขคตนฺติ อภิมุขํ เตน สมฺปตฺตนฺติ อตฺโถฯ วงฺกสณฺฐานํ ผลกํ รุกฺขมูเล อาคตาคตานํ นิสีทนตฺถาย อตฺถตํ

อริตฺตหตฺโถ ปุริโส สนฺตาเรติ เอตายาติ สนฺตารณีฯ โอริมตีรโต อุตฺตรณาย เสตุ อุตฺตรเสตุฯ เอเกน ทฺวีหิ วา คนฺตพฺโพ รุกฺขมโย เสตุ รุกฺขเสตุฯ ชงฺฆสตฺเถน คมนโยคฺโค เสตุ ชงฺฆเสตุฯ สกเฏน คนฺตุํ สกฺกุเณยฺโย สกฏเสตุฯ น โข เอส พฺราหฺมโณ ปรมตฺถโตฯ ตทตฺโถ ปน เอกเทเสน สมฺภวตีติ ตถา วุตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอตฺตกานํ ปจฺจตฺถิกานํ พาหิตตฺตา’’ติ อาหฯ เทสนนฺติ อุทฺเทสเทสนํฯ วินิวตฺเตนฺโตติ ปฏิสํหรนฺโตฯ น ลทฺโธ วตาสีติ น ลทฺโธ วต อาสิฯ

ราชา วิย กมฺมํ สตฺเตสุ อิสฺสริยสฺส วตฺตาปนโตฯ ราชา…เป.… ปุถุชฺชโน วฏฺฏทุกฺขสงฺขาตาปราธตายฯ ญาณปลายเนนาติ มหาภูเตหิ นิพฺพินฺทิตฺวา วิรชฺชิตฺวา วิมุจฺจิตุกามตาวเสน อุปฺปนฺนญาณปลายเน มคฺคาธิคมสิทฺเธเนว ญาณปลายเนนฯ เอวญฺเหตฺถ อุปมาสํสนฺทนํ มตฺถกํ ปาปิตเมว โหติฯ

ยเถว หีติอาทินา เอกเทสนาสมุทายสฺส นิทสฺสนํ อารทฺธํฯ ยถาวุตฺตวจนํ อฏฺฐกถาจริยานํ วจเนน สมตฺเถติ ‘‘ปตฺถทฺโธ ภวตี’’ติอาทินาฯ ตตฺถ กฏฺฐมุเขน วาติ วา-สทฺโท อุปมตฺโถฯ

ยถา กฏฺฐมุเขน สปฺเปน ทฏฺโฐ ปตฺถทฺโธ โหติ, เอวํ ปถวีธาตุปฺปโกเปน โส กาโย กฏฺฐมุเขว โหติ, กฏฺฐมุขคโต วิย ปตฺถทฺโธ โหตีติ อตฺโถฯ อถ วา วา-สทฺโท อวธารณตฺโถฯ โส ‘‘ปถวีธาตุปโกเปน วา’’ติ เอวํ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺโพฯ อยญฺเหตฺถ อตฺโถ – กฏฺฐมุเขน ทฏฺโฐปิ กาโย ปถวีธาตุปฺปโกเปเนว ปตฺถทฺโธ โหติ, ตสฺมา ปถวีธาตุยา อวิยุตฺโต โส กาโย สพฺพทา กฏฺฐมุขคโต วิย โหตีติฯ วา-สทฺโท วา อนิยมตฺโถฯ ตตฺรายมตฺโถ – กฏฺฐมุเขน ทฏฺโฐ กาโย ปตฺถทฺโธ โหติ วา, น วา มนฺตาคทวเสนฯ ปถวีธาตุปฺปโกเปน ปน มนฺตาคทรหิโต โส กาโย กฏฺฐมุขคโต วิย โหติ เอกนฺตปตฺถทฺโธติฯ ตตฺถ กาโยติ ปกติกาโยฯ ปูติโกติ กุถิโตฯ สนฺตตฺโตติ สพฺพโส ตตฺโต มหาทาหปฺปตฺโตฯ สญฺฉินฺโนติ สพฺพโส ฉินฺโน จุณฺณวิจุณฺณภูโตฯ ยทา กาโย ปตฺถทฺธาทิภาวปฺปตฺโต โหติ, ตทา ปุริโส กฏฺฐมุขาทิสปฺปสฺส มุเข วตฺตมาโน วิย โหตีติ อตฺโถฯ

วิเสสโตติ กฏฺฐมุขาทิวิเสสโต จ ปถวีอาทิวิเสสโต จฯ อนตฺถคฺคหณโตติอาทิ อเจตเนสุปิ ภูเตสุ สเจตเนสุ วิย อนตฺถาทีนํ ปจฺจกฺขตาย นิพฺเพทชนนตฺถํ อารทฺธํฯ ตตฺถ อาสยโตติ ปวตฺติฏฺฐานโตฯ เอเตสนฺติ มหาภูตานํฯ สทิสตาติ วมฺมิกาสยสุสิรคหนสงฺการฏฺฐานาสยตาย จ สทิสตาฯ

ปจฺจตฺตลกฺขณวเสนาติ วิสุํ วิสุํ ลกฺขณวเสนฯ ปถวีอาทีนํ กกฺขฬภาวาทิ, ตํสมงฺคิโน ปุคฺคลสฺส กกฺขฬภาวาปาทนาทินา วิการุปฺปาทนโต วิสเวควิการโต สทิสตา เวทิตพฺพา

อนตฺถาติ พฺยสนาฯ พฺยาธินฺติ กุฏฺฐาทิพฺยาธิํฯ ภเว ชาตาภินนฺทิโนติ ภเวสุ ชาติยา อภินนฺทนสีลาฯ ปญฺจโวกาเร หิ ชาติยา อภินนฺทนา นาม มหาภูตาภินนฺทนา เอวฯ

ทุรุปฏฺฐานตรานีติ ทุปฺปฏิการตรานิฯ ทุราสทาติ ทุรุปสงฺกมนาฯ ‘‘อุปฏฺฐามี’’ติ อุปสงฺกมิตุํ น สกฺโกนฺติฯ ปริชานาม กมฺมนามานิ, อุปการา นาม นตฺถิฯ อนนฺตโทสูปทฺทวโตติ อปริมาณโทสูปทฺทวเหตุโตฯ เอกปกฺขลนฺติ เอกทุกฺขํฯ

รูปกฺขนฺโธ ภิชฺชมาโน จตฺตาโร อรูปกฺขนฺเธ คเหตฺวาว ภิชฺชติ อรูปกฺขนฺธานํ เอกนิโรธตฺตาฯ วตฺถุรูปมฺปิ คเหตฺวาว ภิชฺชนฺติ ปญฺจโวกาเร อรูปกฺขนฺเธสุ ภินฺเนสุ รูปกฺขนฺธสฺส อวฏฺฐานาภาวโตฯ เอตฺตาวตาติ โลภุปฺปาทนมตฺเตนฯ ปญฺญา นาม อตฺตภาเว อุตฺตมงฺคํ ปญฺญุตฺตรตฺตา กุสลธมฺมานํ, สติ จ กิเลสุปฺปตฺติยํ ปญฺญาย อนุปฺปชฺชนโต วุตฺตํ – ‘‘เอตฺตาวตา ปญฺญาสีสํ ปติตํ นาม โหตี’’ติฯ โยนิโย อุปเนติ ตทุปคสฺส กมฺมปจฺจยสฺส ภาเวฯ ‘‘ชาติภยํ, ชราภยํ, มรณภยํ, โจรภย’’นฺติอาทินา อาคตานิ ปญฺจวีสติ มหาภยานิ, ‘‘หตฺถมฺปิ ฉินฺทตี’’ติอาทินา อาคตานิ ทฺวตฺติํส กมฺมการณานิ อาคตาเนว โหนฺติ การณสฺส สมวฏฺฐิตตฺตาฯ นนฺทีราโค สงฺขารกฺขนฺโธติ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนตฺตา วุตฺตํฯ

ปาฬิยํเยว อาคตา ‘‘จกฺขุโต เจปิ นํ, ภิกฺขเว’’ติอาทินาฯ กิญฺจิ อลภิตฺวาติ ตสฺมิํ สุญฺญคาเม โจรานํ คยฺหูปคสฺส อลาภวจเนเนว ตสฺส ปุริสสฺส อตฺตโน ปฏิสรณสฺส อลาโภ วุตฺโต เอว โหตีติ น อุทฺธโฏ, ปุริสฏฺฐานิโย ภิกฺขุ, โจรา ปน พาหิรายตนฏฺฐานิยาฯ อภินิวิสิตฺวาติ วิปสฺสนาภินิเวสํ กตฺวาฯ อชฺฌตฺติกายตนวเสน เทสนาย อาคตตฺตา วุตฺตํ ‘‘อุปาทารูปกมฺมฏฺฐานวเสนา’’ติฯ

พาหิรานนฺติ พาหิรายตนานํฯ ปญฺจ กิจฺจานีติ โจเรหิ ตทา กาตพฺพานิ ปญฺจ กิจฺจานิฯ หตฺถสารนฺติ อตฺตโน สนฺตเก หตฺเถหิ คเหตพฺพสารภณฺฑํฯ ปาตนาทิวเสน หตฺถปรามาสํ กโรนฺติฯ ปหารฐาเนติ ปหฏฏฺฐาเนฯ ฐานโส ตสฺมิํ เอว ขเณติ วทนฺติฯ อตฺตโน สุขาวหํ กุสลธมฺมํ ปหาย ทุกฺขาวเหน อกุสเลน สมงฺคิตา สุขาวหํ ภณฺฑํ ปหาย พหิ นิกฺขมนํ วิยาติ วุตฺตํ สุขนิสฺสยตฺตา ตสฺสฯ หตฺถปรา…เป.… อาปชฺชนกาโล คุณสรีรสฺส ตทา ปมาเทน พาธิตตฺตาฯ ปหาร…เป.… กาโล ตโต ทฬฺหตรํ คุณสรีรสฺส พาธิตตฺตาฯ ปหารํ…เป.… อสฺสมณกาโล คุณสรีรสฺส มรณปฺปตฺติสทิสตฺตาฯ อวเสสชนสฺส ทาสปริโภเคน ปริภุญฺชิตพฺพตา อญฺญถตฺตปฺปตฺติคิหิภาวาปตฺติยา นิทสฺสนภาเวน วุตฺตาฯ ยํ ‘‘ฉสุ ทฺวาเรสุ อารมฺมเณ อาปาถคเต’’ติ วุตฺตํ, ตเมว อารมฺมณํ นิสฺสาย สมฺปรายิโก ทุกฺขกฺขนฺโธ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ

รูปาทีนีติ รูปสทฺทคนฺธรสานิฯ เตสนฺติ ยถาวุตฺตภูตุปาทารูปานํฯ ลหุตาทิวเสนาติ เตสํ ลหุตาทิวเสนฯ ทุรุตฺตรณฏฺโฐติ อุตฺตริตุํ อสกฺกุเณยฺยภาโว โอฆฏฺโฐฯ วุตฺตนเยนาติ ‘‘สมฺปยุตฺตา เวทนา เวทนากฺขนฺโธ’’ติอาทินา วุตฺตนเยนฯ จตุมหาภูตาทีหีติ อาทิสทฺเทน อุปาทานกฺขนฺธาทีนํ คหณํฯ จิตฺตกิริยทสฺสนตฺถนฺติ จิตฺตปโยคทสฺสนตฺถํฯ วุตฺตวายามเมวาติ ‘‘สมฺมาวายาโม’’ติ โย อริยมคฺเค วุตฺโตฯ ภทฺเทกรตฺตาทีนีติ ‘‘อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺป’’นฺติอาทินา (ม. นิ. 3.272, 275, 276) วุตฺตานิ ภทฺเทกรตฺตสุตฺตาทีนิฯ

กุณฺฐปาโทติ ฉินฺนปาโทว หุตฺวา คติวิกโลฯ มานสํ พนฺธตีติ ตสฺมิํ จิตฺเต กิจฺจํ นิพนฺธติฯ ‘‘อยํ อริยมคฺโค มยฺหํ โอฆุตฺตรนุปาโย’’ติ ตตฺถ จิตฺตสฺส สนฺนิฏฺฐานํ ปุน ตตฺถ ปวตฺตนํ วีริยารมฺโภ จิตฺตพนฺธนํฯ

ตสฺส นามรูปสฺส อิเม นนฺทีราคาทโย ตณฺหาวิชฺชาทโยติ กตฺวา ปจฺจโย ธมฺมายตเนกเทโสฯ อริยมคฺคนิพฺพานตณฺหาวชฺโช อิธ ธมฺมายตเนกเทโสติ จฯ โสฬสหากาเรหีติ ปีฬนาทีหิ โสฬสหิ อากาเรหิฯ สติปฏฺฐานวิภงฺเค อาคตนเยน สฏฺฐินยสหสฺเสหิฯ เทสนาปริโยสาเน…เป.… ปติฏฺฐหิํสูติ วิปญฺจิตญฺญู เอเวตฺถ คหณวเสน อธิคตวิเสสา ปริจฺฉินฺทิตาฯ เต หิ ตทา ธมฺมปฏิคฺคาหกภาเวน สตฺถุ สนฺติเก สนฺนิสินฺนาฯ อุคฺฆฏิตญฺญูนํ ปน เนยฺยานญฺจ วิเสสาธิคโม อฏฺฐกถายํ น รุฬฺโหติ อิธ น คหิโตติฯ

อาสีวิโสปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. รโถปมสุตฺตวณฺณนา

[239] สุสํวุตินฺทฺริยสฺส โภชเน มตฺตญฺญุโน สตสฺส สมฺปชานสฺส วิหรโต กิเลสนิมิตฺตํ ทุกฺขํ อนวสรนฺติ สุขโสมนสฺสพหุลตา วุตฺตาฯ ยวติ เตน ผลํ มิสฺสิตํ วิย โหตีติ โยนิ, เอกนฺติกํ การณํฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ ปริปุณฺณนฺติ อวิกลํฯ อนวเสสํ อาสเว เขเปตีติ อาสวกฺขโย, อคฺคมคฺโคฯ ยํ ยนฺติ ทนฺธํ มชฺฌํ ชโวติ ชวาทีสุ ยํ ยํ คมนํฯ รกฺขณตฺถายาติ กิเลสโจเรหิ รกฺขณตฺถาย เวคนิคฺคหณตฺถายาติ กิเลสเหตุกสฺส อินฺทฺริยเวคสฺส นิคฺคณฺหนตฺถายฯ นิพฺพิเสวนตฺถายาติ วิเสวนสฺส วิปฺผนฺทิตสฺส นิโรธนายฯ กิเลสูปสมตฺถายาติ กิเลสานํ อุปรูปริ สมนตฺถาย วูปสมนตฺถายฯ

สมณรติ นาม สมถวิปสฺสนามคฺคผลสุขานิฯ ทนฺตานมฺปิ สินฺธวานํ สารถิโน ปโยเคน สิยา กาจิ วิเสวนมตฺตาติ ตทภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘นิพฺพิเสวเน กตฺวา เปเสนฺโต’’ติ วุตฺตํฯ ญาณํ คจฺฉตีติ อสงฺคมนํ ปวตฺตติ ปเคว อินฺทฺริยภาวนาย กตตฺตา, กิเลสนิคฺคหสฺส สุเขเนว สิทฺธตฺตาฯ ทายกสฺส อชฺฌาสโย วโส อุฬาโร ลามโกฯ เทยฺยธมฺมสฺส ปมาณํ วโส อปฺปกํ พหุกญฺจฯ

มหามณฺฑปฏฺฐานํ นาม โลหปาสาทสฺส ปุรโต เอว มหาภิกฺขุสงฺฆสฺส สนฺนิปาตกาเล เตสํ ปโหนกวเสน มหามณฺฑปสฺส กตฺตพฺพฏฺฐานํฯ คหณมานนฺติ ปริวิสคหณภาชนํฯ

ปกติยา ภตฺตการกิจฺเจ อธิคโต อุปฏฺฐากุปาสโกฯ มุทุสมขรสญฺญิเตหิ, ทหนปจนภชฺชนสญฺญิเตหิ วา ตีหิ ปาเกหิ

ปริโสเธตฺวาติ รญฺโญ อนุจฺฉวิกภาวํ ปริโสเธตฺวาฯ ภูมิยํ ฉฑฺเฑสิ ‘‘ภิกฺขูนํ อทตฺวา มยา มุเข ปกฺขิตฺต’’นฺติฯ มุเขน คณฺหิ ตสฺส นิทฺโทสภาวํ ทสฺเสตุํฯ มตฺตํ ชานาเปตุํ ปมชฺชิฯ ‘‘ตฺวํ กุโต อาคโต’’ติ ปุจฺฉเน ปมาทํ อาปชฺชิฯ อนุภาโคติ อวสิฏฺฐภาโคฯ อิทมตฺถิยนฺติ อิทํ ปโยชนํฯ อิตรนฺติ ปาฬิยํ อนาคตมฺปิ อาหาเร ปมาณชานนํฯ

สยนํ เสยฺยา, กามโภคีนํ เสยฺยา กามโภคิเสยฺยาฯ ทกฺขิณปสฺเสน สยาโน นาม นตฺถิ ทกฺขิณหตฺเถน กาตพฺพกิจฺจกรณโตฯ เตชุสฺสทตฺตาติ อิทํ อนุตฺราสสฺเสว สีหสฺส สยนนฺติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ทฺเว ปุริมปาเท เอกสฺมิํ, ปจฺฉิมปาเท เอกสฺมิํ ฐาเน ฐเปตฺวาติ หิ อิทํ ปาทานํ อวิกฺขิตฺตภาวกรณทสฺสนํฯ

จตุตฺถชฺฌานเสยฺยาติ จตุตฺถชฺฌานิกํ ผลสมาปตฺติํ วทติฯ เยภุยฺเยน หิ ตถาคตา ผลสมาปตฺติํ สมาปชฺชิตฺวาว สยนฺติฯ