1-60. อชฺฌตฺตอนิจฺจฉนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[168-227] ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ, ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ’’ติอาทินา เตสํ เตสํ ปุคฺคลานํ อชฺฌาสยวเสน สฏฺฐิ สุตฺตานิ กถิตานิ , ตานิ จ เปยฺยาลนเยน เทสนํ อารุฬฺหานีติ ‘‘สฏฺฐิเปยฺยาโล นาม โหตี’’ติ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ยานิ ปเนตฺถา’’ติอาทิฯ

อชฺฌตฺตอนิจฺจฉนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สฏฺฐิเปยฺยาลวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

18. สมุทฺทวคฺโค

1. ปฐมสมุทฺทสุตฺตวณฺณนา

[228] ยทิ ‘‘ทุปฺปูรณฏฺเฐน สมุทฺทนฏฺเฐนา’’ติ อิมินา อตฺถทฺวเยน สาคโร ‘‘สมุทฺโท’’ติ วุจฺจติ, จกฺขุสฺเสเวตํ นิปฺปริยายโต ยุชฺชตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘ยที’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ทุปฺปูรณฏฺเฐนาติ ปูเรตุํ อสกฺกุเณยฺยภาเวนฯ สมุทฺทนฏฺเฐนาติ สพฺพโส อุปรูปริปกฺขิตฺตคมเนนฯ มหาคงฺคาทิมหานทีนํ มหตา อุทโกเฆน อนุสํวจฺฉรํ อนุปกฺขนฺทมาโนปิ หิ สมุทฺโท ปาริปูริํ น คจฺฉติ, ยญฺจ ภูมิปเทสํ โอตฺถรติ, ตํ สมุทฺทภาวํ เนติ, อภาวํ วา ปาปุณาติ อปยาเต สมุทฺโททเก, ตํ วา อนุทกภาวปตฺติยา อตถเมว โหติฯ กามญฺเจส ทุปฺปูรณฏฺโฐ สมุทฺทนฏฺโฐ สาคเร ลพฺภติ, ตถาปิ ตํ ทฺวยํ จกฺขุสฺมิํเยว วิเสสโต ลพฺภตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตสฺส หี’’ติอาทิมาหฯ สโมสรนฺตนฺติ สพฺพโส นีลาทิภาเคหิ โอสรนฺตํ, อาปาถํ อาคจฺฉนฺตนฺติ อตฺโถฯ กาตุํ น สกฺโกติ ทุปฺปูรณียตฺตาฯ สโทสคมเนน คจฺฉติ สตฺตสนฺตานสฺส ทุสฺสนโตฯ ทุสฺสนฏฺฐตา จสฺส จกฺขุทฺวาริกตณฺหาวเสน เวทิตพฺพาฯ ยถา สมุทฺเท อปราปรํ ปริวตฺตมาโน อูมิยา เวโค สมุทฺทสฺสาติ วุจฺจติ, เอวํ จกฺขุสมุทฺทสฺส ปุรโต อปราปรํ ปริวตฺตมานํ นีลาทิเภทํ รูปารมฺมณํ จกฺขุสฺสาติ วตฺตพฺพตํ อรหติ อนญฺญสาธารณตฺตาติ วุตฺตํ ‘‘รูปมโย เวโค’’ติฯ อสมเปกฺขิเตติ สมฺมาทสฺสเน รูเป มนาปภาวํ อมนาปภาวญฺจ คเหตฺวา, ‘‘อิทํ นาม มยา ทิฏฺฐ’’นฺติ อนุปธาเรนฺตสฺส เกวลํ สมูหฆนวเสน คณฺหนฺตสฺส คหณํ อสมเปกฺขนํฯ สหตีติ อธิภวติ, ตํนิมิตฺตํ กญฺจิ วิการํ นาปชฺชติฯ