อปกฺกมิตฺวา อเปตา วิรหิตา หุตฺวาฯ วิสมานีติ วิคตสมานิ ทุจฺจริตสภาวานิฯ นานาวิธทณฺฑา นานาวิธทณฺฑนิปาตาฯ

อนาหารกาติ กิญฺจิ อภุญฺชนกาฯ ปงฺโก วิย ปงฺโก, มลํฯ ทนฺตปงฺโก ปุริมปทโลเปน ปงฺโกติ วุตฺโตติ ‘‘ปงฺโก นาม ทนฺตมล’’นฺติ วุตฺตํฯ อเชหิ กาตพฺพกานํ อโกเปตฺวา กรณํ สมาทานวเสน วตํฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ โกหญฺญํ นาม อตฺตนิ วิชฺชมานโทสํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา อสนฺตคุณปกาสนาติ อาห – ‘‘ปฏิจฺฉนฺน…เป.… โกหญฺญญฺเจวา’’ติฯ ปริกฺขารภณฺฑกวณฺณาติ ปริกฺขารภณฺฑา กปฺปกาติฯ เต จ โข อตฺตโน ชีวิกตฺถาย อามิสกิญฺชกฺขสฺส อตฺตนิพนฺธนตฺถาย อโมจนตฺถาย กตาฯ

อขิลนฺติ เจโตขิลรหิตํ พฺรหฺมวิหารวเสนฯ เตนาห ‘‘มุทุ อถทฺธ’’นฺติฯ

อธิมุตฺโตติ อภิรติวเสน ยุตฺตปยุตฺโตฯ ปริตฺตจิตฺโตติ ปริโต ขณฺฑิตจิตฺโตฯ อปฺปมาณจิตฺโตติ เอตฺถ ‘‘โก อย’’นฺติ ปฏิกฺขิตุํ สกฺกุเณยฺยจิตฺโตฯ

โลหิจฺจสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. เวรหจฺจานิสุตฺตวณฺณนา

[133] พฺราหฺมณิํ ธมฺมสวนาย โจเทนฺโต มาณวโก ‘‘ยคฺเฆ’’ติ อโวจฯ เตนาห ‘‘ยคฺเฆติ โจทนตฺเถ นิปาโต’’ติฯ

เวรหจฺจานิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คหปติวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. เทวทหวคฺโค

1. เทวทหสุตฺตวณฺณนา

[134] มนํ รมยนฺตาติ อาปาถคตา มนสฺส รมณวเสน ปิยายิตพฺพตาวเสน ปวตฺตนฺตาฯ

2. ขณสุตฺตวณฺณนา

[135] ฉผสฺสายตนิกาติ ฉหิ ผสฺสายตเนหิ อนิฏฺฐสํเวทนิยาฯ ฉทฺวารผสฺสปฏิวิญฺญตฺตีติ ฉหิปิ ทฺวาเรหิ อารมฺมณสฺส ปฏิสํเวทนา โหติเยว สพฺพโส ทุกฺขานุภวนตฺถํฯ ตาวติํสปุรนฺติ สุทสฺสนมหานครํฯ อภาโว นาม นตฺถิ สพฺพถา สุขานุภวนโตฯ นิรเยติ อิมินา ทุคฺคติ ภวสามญฺเญน อิตราปายาปิ คหิตา เอวฯ มคฺคพฺรหฺมจริยวาสํ วสิตุํ น สกฺกาติ อิมินา ปน สพฺเพสมฺปิ อจฺฉินฺทิกฏฺฐานานํ คหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ อิเมวาติ อิมสฺมิํ มนุสฺสโลเก เอวฯ อปาโยปิ ปญฺญายติ อปายทุกฺขสทิสสฺส ทุกฺขสฺส กทาจิ ปฏิสํเวทนโตฯ สคฺโคปิ ปญฺญายติ เทวโภคสทิสสมฺปตฺติยา กทาจิ ปฏิลภิตพฺพโตฯ

อยํ กมฺมภูมีติ อยํ มนุสฺสโลโก ปุริสถามกรณาย กมฺมภูมิ นาม ตาสํ โยคฺยฏฺฐานภาวโตฯ ตตฺถ ปธานกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิธ มคฺคภาวนา’’ติ อาหฯ ฐานานีติ การณานิฯ สํเวชนิยานีติ สํเวคชนนานิ พหูนิ ชาติอาทีนิฯ ตถา หิ ชาติ, ชรา, พฺยาธิ, มรณํ, อปายภวํ, ตตฺถปิ นิรยูปปตฺติเหตุกํ, ติรจฺฉานุปปตฺติเหตุกํ, อสูรกายูปปตฺติเหตุกํ, อตีเต วฏฺฏมูลกํ, อนาคเต วฏฺฏมูลกํ, ปจฺจุปฺปนฺเน อาหารปริเยฏฺฐิมูลกนฺติ พหูนิ สํเวควตฺถูนิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สํเวคชาโต สญฺชาตสํเวโค โยนิโส ปธานมนุยุญฺชสฺสุฯ สํเวคาติ สํเวคมาปชฺชสฺสุฯ

ขณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ