เมนู

อุปสงฺกมตีติ เอตฺถ ยถา โส ราชา อุปสงฺกมิ, ตํ อาคมนโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ ‘‘เถโร กิรา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ มหาปานํ นาม อญฺญํ กมฺมํ อกตฺวา ปานปสุโต หุตฺวา สตฺตาหํ ตทนุรูปปริชนสฺส สุราปิวนํฯ เตนาห ‘‘มหาปานํ นาม ปิวิตฺวา’’ติฯ สาลิถุเสหีติ รตฺตสาลิถุเสหิฯ ฑยฺหมานํ วิย กิปิลฺลิกทํสนชาตาหิ ทุกฺขเวทนาหิฯ มุขสตฺตีหิ วิชฺฌิํสุ วลฺลภตายฯ อิตฺถิโลโล หิ โส ราชาฯ

ปเวณินฺติ เตสํ สมาทานปเวณิํ พฺรหฺมจริยปพนฺธํฯ ปฏิปาเทนฺตีติ สมฺปาเทนฺติฯ ครุการมฺมณนฺติ ครุกาตพฺพอารมฺมณํ, อวีติกฺกมิตพฺพารมฺมณนฺติ อตฺโถฯ อสฺสาติ รญฺโญฯ จิตฺตํ อโนตรนฺตนฺติ ปสาทวีถิํ อโนตรนฺตํ อนุปคจฺฉนฺตํฯ วิเหเฐตุนฺติ วิพาธิตุํฯ

โลภสฺส อปราปรุปฺปตฺติยา พหุวจนวเสน ‘‘โลภธมฺมา’’ติ วุตฺตํฯ อุปฺปชฺชนฺตีติปิ อตฺโถ เยว, ยสฺมา อุปฺปชฺชมาโน โลภธมฺโม อตฺตโน เหตุปจฺจเย ปริคฺคหาเปนฺโต ชานาเปนฺโต วิย สหติ ปวตฺตตีติฯ อิมเมว กายนฺติ เอตฺถ สมูหตฺเถ เอว กาย-สทฺโท คพฺภาสยาทิฏฺฐาเนสุ อุปฺปชฺชนธมฺมสมูหวิสยตฺตา, อิตเร ปน กายูปลกฺขิตตาย ‘‘กาโย’’ติ เวทิตพฺพาฯ อุตฺตานเมว เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตาฯ

ภารทฺวาชสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. โฆสิตสุตฺตวณฺณนา

[129] รูปา จ มนาปาติ นีลาทิเภทา รูปธมฺมา จ มนสา มนุญฺญา ปิยรูปา สํวิชฺชนฺติ, อิทญฺจ สุขเวทนียสฺส ผสฺสสฺส สภาวทสฺสนตฺถํฯ เอวํ ‘‘รูปา จ มนาปา อุเปกฺขาเวทนิยา’’ติ เอตฺถาปิ ยถารหํ วตฺตพฺพํฯ จกฺขุวิญฺญาณ…เป.… ผสฺสนฺติ วุตฺตํฯ อุปนิสฺสยโกฏิยา หิ จกฺขุวิญฺญาณสมฺปยุตฺตผสฺโส สุขเวทนีโย, น สหชาตโกฏิยาฯ เตนาห – ‘‘เอกํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ ชวนวเสน สุขเวทนา อุปฺปชฺชตี’’ติฯ เสสปเทสูติ ‘‘สํวิชฺชติ โข, คหปติ, โสตธาตู’’ติ อาคเตสุ ปญฺจสุ โกฏฺฐาเสสุฯ

เตวีสติ ธาตุโย กถิตา ฉนฺนํ ทฺวารานํ วเสน วิภชฺชคหเณนฯ วตฺถุนิสฺสิตนฺติ หทยวตฺถุนิสฺสิตํฯ ปญฺจทฺวาเร วีสติ, มโนทฺวาเร ติสฺโส เอวํ เตวีสติ

โฆสิตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. หาลิทฺทิกานิสุตฺตาทิวณฺณนา

[130-131] ตํ อิตฺเถตนฺติ จกฺขุนา ยํ รูปํ ทิฏฺฐํ, ตํ อิตฺถนฺติ อตฺโถฯ ตํ สุขเวทนิยนฺติ ตํ สุขเวทนาย อุปนิสฺสยโกฏิยา ปจฺจยภูตํ จกฺขุวิญฺญาณญฺเจว, โย จ ยถารหํ อุปนิสฺสยโกฏิยา วา, อนนฺตโร เจ อนนฺตรโกฏิยา วา, สหชาโต เจ สมฺปยุตฺตโกฏิยา วา, สุขเวทนาย ปจฺจโย ผสฺโสฯ ตํ สุขเวทนิยญฺจ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขเวทนาติ โยชนาฯ เอส นโย สพฺพตฺถ สพฺเพสุ เสเสสุ สตฺตสุ วาเรสุฯ มโนธาตุเยว วา สมานาติ อภิธมฺมนเยนฯ สุตฺตนฺตนเยน ปน สุญฺญตฏฺเฐน นิสฺสตฺตนิชฺชีวฏฺเฐน จ มโนธาตุสมญฺญํ ลภเตวฯ อฏฺฐมํ อุตฺตานเมว เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตาฯ

หาลิทฺทิกานิสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โลหิจฺจสุตฺตวณฺณนา

[132] เตปิ มาณวกาตฺเวว วุตฺตา, น พฺราหฺมณกุมารา เอวฯ เสเลยฺยกานีติ อญฺญมญฺญํ สิลิสฺสนลงฺฆนกีฬนานิฯ

อุปฏฺฐานวเสน อิภํ หรนฺตีติ อิพฺภา, หตฺถิโคปกาฯ เต ปน นิหีนกุฏุมฺพสฺส โภคฺคํ อุปาทาย คหปติภาวํ อุปาทาย ‘‘คหปติกา’’ติปิ วุจฺจนฺตีติ อาห ‘‘คหปติกา’’ติฯ กณฺหาติ กณฺหาภิชาติกาฯ รฏฺฐํ ภรนฺตีติ ยสฺมิํ รฏฺเฐ วสนฺติ, ตสฺส รฏฺฐสฺส พลิํ ภรเณน, อตฺตโน วา กุฏุมฺพสฺส ภรเณน ภรตาฯ ปริยายนฺตาติ ปริโต สํจรนฺตา กีฬนฺติฯ

สีลเชฏฺฐกาติ สีลปฺปธานาฯ เย ปุราณํ สรนฺติ, เต สีลุตฺตมา อเหสุํฯ ทฺวารานิ จกฺขาทิทฺวารานิฯ