4. กามคุณสุตฺตวณฺณนา

[117] เจตโสติ กรเณ สามิวจนํฯ จิตฺเตน สํผุสนํ นาม อนุภโวติ อาห ‘‘จิตฺเตน อนุภูตปุพฺพา’’ติฯ อุตุตฺตยานุรูปตาวเสน ปาสาทตฺตยํ, ตํ วเสน ติวิธนาฏกเภโทฯ มโนรมฺมตามตฺเตน กามคุณํ กตฺวา ทสฺสิตํ, น กามวเสนฯ น หิ อภินิกฺขมนโต อุทฺธํ โพธิสตฺตสฺส กามวิตกฺกา ภูตปุพฺพาฯ เตนาห มาโร ปาปิมา –

‘‘สตฺต วสฺสานิ ภควนฺตํ, อนุพนฺธิํ ปทาปทํ;

โอตารํ นาธิคจฺฉิสฺสํ, สมฺพุทฺธสฺส สตีมโต’’ติฯ (สุ. นิ. 448);

เมตฺเตยฺโย นามาติอาทิ อนาคตารมฺมณทสฺสนมตฺตํ, น โพธิสตฺตสฺส เอวํ อุปฺปชฺชตีติฯ อตฺตา ปิยายิตพฺพรูโป เอตสฺสาติ อตฺตรูโป, อุตฺตรปเท ปุริมปทโลเปนาติ ‘‘อตฺตโน หิตกามชาติเกนา’’ติ อตฺโถ วุตฺโตฯ อตฺตรูเปนาติ วา ปีติโสมนสฺเสหิ คหิตสภาเวน ตุฏฺฐปหฏฺเฐน อุทคฺคุทคฺเคนฯ อปฺปมาโทติ อปฺปมชฺชนํ กุสลธมฺเมสุ อขณฺฑการิตาติ อาห ‘‘สาตจฺจกิริยา’’ติฯ อโวสฺสคฺโคติ จิตฺตสฺส กามคุเณสุ อโวสฺสชฺชนํ ปกฺขนฺทิตุํ อปฺปทานํฯ ปุริโม วิกปฺโป กุสลานํ ธมฺมานํ กรณวเสน ทสฺสิโต, ปจฺฉิโม อกุสลานํ อกรณวเสนฯ ทฺเว ธมฺมาติ อปฺปมาโท สตีติ ทฺเว ธมฺมาฯ อปฺปมาโท สติ จ ตถา ปวตฺตา จตฺตาโร กุสลธมฺมกฺขนฺธา เวทิตพฺพาฯ กตฺตพฺพาติ ปวตฺเตตพฺพาฯ

ตสฺมิํ อายตเนติ ตสฺมิํ นิพฺพานสญฺญิเต การเณ ปฏิเวเธฯ ตํ การณนฺติ ฉนฺนํ อายตนานํ การณํฯ สฬายตนํ นิรุชฺฌติ เอตฺถาติ สฬายตนนิโรโธ วุจฺจติ นิพฺพานํฯ เตนาห ‘‘นิพฺพานํฯ ตํ สนฺธายา’’ติอาทิฯ นิพฺพานสฺมินฺติ นิพฺพานมฺหิฯ

กามคุณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5-6. สกฺกปญฺหสุตฺตาทิวณฺณนา

[118-119] ทิฏฺเฐติ ปจฺจกฺขภูเตฯ ธมฺเมติ อุปาทานกฺขนฺธธมฺเมฯ ตตฺถ หิ อตฺตาติ ภวติ สญฺญา ทิฏฺฐิ จาติ อตฺตภาวสญฺญาฯ เตนาห – ‘‘ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว’’ติฯ ‘‘ตนฺนิสฺสิต’’นฺติ เอตฺถ ตํ-สทฺเทน เหฏฺฐา อภินนฺทนาทิปริยาเยน วุตฺตา ตณฺหา ปจฺจามฏฺฐาติ อาห – ‘‘ตณฺหานิสฺสิต’’นฺติฯ ตํ อุปาทานํ เอตสฺสาติ ตทุปาทานํฯ เตนาห – ‘‘ตํคหณ’’นฺติอาทิฯ ตณฺหุปาทานสงฺขาตํ คหณํ เอตสฺสาติ ตํคหณํฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมว ปญฺจเม วุตฺตนยตฺตาฯ

สกฺกปญฺหสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สาริปุตฺตสทฺธิวิหาริกสุตฺตวณฺณนา

[120] ฆเฏสฺสตีติ ปุพฺเพนาปรํ ฆฏิตํ สมฺพนฺธํ กริสฺสติฯ วิจฺเฉทนฺติ พฺรหฺมจริยสฺส วิโรธิปจฺจยสมุปฺปตฺติยา อุจฺเฉทํฯ

8. ราหุโลวาทสุตฺตวณฺณนา

[121] เย ธมฺมา สมฺมเทว ภาวิตา พหุลีกตา วิมุตฺติยา อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยาย สํวตฺตนฺติ, เต สทฺธาทโย สมฺภารา วิมุตฺติปริปาจนิยาติ อธิปฺเปตาฯ ปริปาเจนฺตีติ ปริปากํ ปริณามํ คเมนฺติฯ ธมฺมาติ การณภูตา ธมฺมาฯ วิสุทฺธิการณวเสนาติ วิสุทฺธิการณตาวเสน, สา ปน สทฺธินฺทฺริยาทีนํ การณโต วิสุทฺธิฯ ยถา นาม ชาติสมฺปนฺนสฺส ขตฺติยกุมารสฺส วิปกฺขวิคเมน ปกฺขสงฺคเหน ปวตฺติฏฺฐานสมฺปตฺติยา จ ปริสุทฺธิ โหติ, เอวเมวํ ทฏฺฐพฺพาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘วุตฺตํ เหต’’นฺติอาทิมาหฯ

อสฺสทฺธาทโยปิ ปุคฺคลา สทฺธาทีนํ ยาวเทว ปริหานาย โหนฺติ, สทฺธาทโย ปาริปูริยาว, ตถา ปสาทนิยสุตฺตนฺตาทิปจฺจเวกฺขณา, ปสาทนิยสุตฺตนฺตา นาม สมฺปสาทนียสุตฺตาทโยฯ สมฺมปฺปธาเนติ สมฺมปฺปธานสุตฺตนฺเตฯ สติปฏฺฐาเนติ จตฺตาโร สติปฏฺฐาเนฯ ฌานวิโมกฺเขติ ฌานานิ เจว วิโมกฺเข จ อุทฺทิสฺส ปวตฺตสุตฺตนฺเตฯ คมฺภีรญาณจริเยติ ขนฺธายตนธาตุปฏิจฺจสมุปฺปาทปฏิสํยุตฺตสุตฺตนฺเตฯ