เมนู

อิตฺถิกาเมหีติ อิตฺถีหิ เจว ตทญฺญกาเมหิ จฯ เอกสฺมิํ ฐาเนติ เอกสฺมิํ ปเทเสฯ เอเกกสฺเสว อาคนฺตุกสฺส คหฏฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วาฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วิภวสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ ปริวารพลานุรูเปนฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วา สทฺธาสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ วิภวพลานุรูเปนฯ ธมฺเมสุ สมาธิ ทสกุสลธมฺเมสุ สมาธานํฯ อคฺคหิตจิตฺตตา ปริยุฏฺฐการิตาฯ เตน โลกิยสีลวิสุทฺธิ ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ จ วุตฺตาฯ ตถา จาห – ‘‘โก จาทิ กุสลานํ ธมฺมานํ, สีลญฺจ สุวิสุทฺธํ ทิฏฺฐิ จ อุชุกา’’ติ (สํ. นิ. 5.369)ฯ ตตฺถ ปติฏฺฐิตสฺส อุปริ กตฺตพฺพํ ทสฺเสตุํ ‘‘ธมฺมสมาธิสฺมิํ ฐิโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยํ ปฏิปทาติ ตสฺส กมฺมผลวาทิโน สตฺถุ วจนํ สพฺเพสญฺจ อยํ มยฺหํ สีลสํวรพฺรหฺมวิหารภาวนาสงฺขาตาปฏิปทา อนปราธกตาย เอว สํวตฺตติฯ ชยคฺคาโหติ อุภยถาปิ มยฺหํ กาจิ ชานิ นตฺถิฯ

ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมสมาธิ นาม, วิปสฺสนามคฺคผลธมฺมมตฺตํ วาฯ ตติยวิกปฺเป สีลาทิวิสุทฺธิยา สทฺธิํ พฺรหฺมวิหารา ยถาวุตฺตติวิธธมฺมาวหตฺตา เอว ธมฺมสมาธิ นามฯ ปูเรนฺตสฺส อุปฺปนฺนา จิตฺเตกคฺคตาติ วุตฺตขณิกจิตฺเตกคฺคตาฯ สาปิ จิตฺตสฺส สมาธานโต ‘‘จิตฺตสมาธี’’ติ วุตฺตา, ตสฺส ปฏิปกฺขํ วิกฺขมฺภนฺตี สมุจฺฉินฺทนฺตี จ หุตฺวา ปวตฺตา ยถาวุตฺตสมาธิ เอว วิเสเสน จิตฺตสมาธิ นามฯ

ปาฏลิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คามณิสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อสงฺขตสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค

1-11. กายคตาสติสุตฺตาทิวณฺณนา

[366-376] อสงฺขตนฺติ น สงฺขตํ เหตุปจฺจเยติฯ เตนาห ‘‘อกต’’นฺติฯ หิตํ เอสนฺเตนาติ เมตฺตายนฺเตนฯ อนุกมฺปมาเนนาติ กรุณายนฺเตนฯ อุปาทายาติ อาทิยิตฺวาติ อยมตฺโถติอาห ‘‘จิตฺเตน ปริคฺคเหตฺวา’’ติฯ อวิปรีตธมฺมเทสนาติ อวิปรีตธมฺมสฺส เทสนา, ปฏิปตฺติมฺปิ สาวกา วิย ครุโก ภควาฯ ทายชฺชํ อตฺตโน อธิฏฺฐิตํ นิยฺยาเตติฯ

ภิกฺขาสมฺปตฺติกาลาทีนํ สตฺตนฺนํ สปฺปายานํ สมฺปตฺติยา ลพฺภนกาเลฯ วิปตฺติกาเล ปน เอตฺถ วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ภาริยนฺติ ทุกฺขพหุลตาย ทารุณํฯ อมฺหากํ สนฺติกา ลทฺธพฺพาฯ ตุมฺหากํ อนุสาสนีติ ตุมฺหากํ ทาตพฺพา อนุสาสนีฯ

กายคตาสติสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

23-33. อสงฺขตสุตฺตาทิวณฺณนา

[377-409] ตตฺถ จ นตฺถิ เอตฺถ ตณฺหาสงฺขาตํ นตํ, นตฺถิ เอตสฺมิํ วา อธิคเต ปุคฺคลภาโวติ อนตํฯ อนาสวนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สจฺจธมฺมตาย สจฺจํฯ วฏฺฏทุกฺขโต ปารเมตีติ ปารํฯ สณฺหฏฺเฐนาติ สุขุมฏฺเฐน นิปุณํฯ ตโต เอว ทุทฺทสตายฯ อชชฺชรํ นิจฺจสภาวตฺตาฯ นตฺถิ เอตสฺส นิทสฺสนนฺติ วา อนิทสฺสนํฯ เอตสฺมิํ อธิคเต นตฺถิ สํสาเรฯ ปปญฺจนฺติ วา นิปฺปปญฺจํ