เอตฺถาติ เอตสฺมิํ ตปนิสฺสิตครหิตพฺพปเท กสฺมา อนฺตทฺวยมชฺฌิมปฏิปทาคหณํ? อตฺตกิลมถานุโยโค ตาว คยฺหตุ อิทมตฺถิตายาติ อธิปฺปาโยฯ กามโภคีตปนิสฺสิตกนิชฺชรวตฺถูนํ ทสฺสเน ยถาธิปฺเปตสฺส อตฺถสฺส วิภชิตฺวา กถนํ สมฺภวตีติ เต ทสฺเสตฺวา อธิปฺเปตตฺโถ กถิโตฯ

ตมตฺถนฺติ โย ‘‘กามโภคีตปนิสฺสิตเกสุ ครหิตพฺเพเยว ครหติ, ปสํสิตพฺเพเยว จ ปสํสตี’’ติ วุตฺโต อตฺโถ, ตมตฺถํ ปกาเสนฺโตฯ สาหสิกกมฺเมนาติ อยุตฺเตน กมฺเมนฯ ธมฺเมน จ อธมฺเมน จาติ ธมฺมิเกน อธมฺมิเกน จฯ อโยนิโส ปวตฺตํ พาหิรกํ สนฺธาย โจทโก ‘‘กถ’’นฺติอาทิมาหฯ อิตโร นยิทํ ตาทิสํ อตฺตปริตาปนํ อธิปฺเปตํ, อถ โข โยนิโส ปวตฺตํ สาสนิกเมวาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘จตุรงฺควีริยวเสน จา’’ติ อาหฯ ตตฺถ ‘‘กามํ ตโจ จ นฺหารุ จ อฏฺฐิ จ อวสิสฺสตู’’ติอาทินา (ม. นิ. 2.184; สํ. นิ. 2.22.237; อ. นิ. 2.5) นเยน วุตฺตา สรีเรนิรเปกฺขวิปสฺสนาย อุสฺสุกฺกาปนวเสน ปวตฺตา วีริยภาวนา ‘‘จตุรงฺควีริยวเสนา’’ติ วุตฺตาฯ ตถา อพฺโภกาสิกเนสชฺชิกตปาทินิสฺสิตาว กิเลสนิมฺมถนโยคฺยา วีริยภาวนา ‘‘ธุตงฺควเสน จา’’ติ วุตฺตาติฯ อริยมคฺเคน นิสฺเสสกิเลสานํ ปชหนา นิชฺชราฯ สา จ อตฺตปจฺจกฺขตาย สนฺทิฏฺฐิกา ติณฺณํ มูลกิเลสานํ ปชหเนน ‘‘ติสฺโส’’ติ จ วุตฺตาฯ เตนาห ‘‘เอโกปี’’ติอาทิฯ

ราสิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. ปาฏลิยสุตฺตวณฺณนา

[365] ‘‘มายญฺจาหํ ปชานามี’’ติ วจนํ กามํ เตสํ มายาวีภาวทสฺสนปรํ, ภควโต ปน มายาสาเฐยฺยาทิกสฺส สพฺพสฺส ปาปธมฺมสฺส โพธิมูเล เอว เสตุฆาโต, ตสฺมา สพฺพโส ปหีนมาโย, สพฺพญฺญุตาย มายํ อญฺเญ จ เญยฺเย สพฺพโส ชานาติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘มายญฺจาหํ, คามณิ, ปชานามี’’ติอาทิฯ มายญฺจ ปชานามีติ น เกวลมหํ มายํ เอว ชานามิ, อถ โข อญฺญมฺปิ อิทญฺจิทญฺจ ชานามีติฯ

อิตฺถิกาเมหีติ อิตฺถีหิ เจว ตทญฺญกาเมหิ จฯ เอกสฺมิํ ฐาเนติ เอกสฺมิํ ปเทเสฯ เอเกกสฺเสว อาคนฺตุกสฺส คหฏฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วาฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วิภวสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ ปริวารพลานุรูเปนฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วา สทฺธาสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ วิภวพลานุรูเปนฯ ธมฺเมสุ สมาธิ ทสกุสลธมฺเมสุ สมาธานํฯ อคฺคหิตจิตฺตตา ปริยุฏฺฐการิตาฯ เตน โลกิยสีลวิสุทฺธิ ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ จ วุตฺตาฯ ตถา จาห – ‘‘โก จาทิ กุสลานํ ธมฺมานํ, สีลญฺจ สุวิสุทฺธํ ทิฏฺฐิ จ อุชุกา’’ติ (สํ. นิ. 5.369)ฯ ตตฺถ ปติฏฺฐิตสฺส อุปริ กตฺตพฺพํ ทสฺเสตุํ ‘‘ธมฺมสมาธิสฺมิํ ฐิโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยํ ปฏิปทาติ ตสฺส กมฺมผลวาทิโน สตฺถุ วจนํ สพฺเพสญฺจ อยํ มยฺหํ สีลสํวรพฺรหฺมวิหารภาวนาสงฺขาตาปฏิปทา อนปราธกตาย เอว สํวตฺตติฯ ชยคฺคาโหติ อุภยถาปิ มยฺหํ กาจิ ชานิ นตฺถิฯ

ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมสมาธิ นาม, วิปสฺสนามคฺคผลธมฺมมตฺตํ วาฯ ตติยวิกปฺเป สีลาทิวิสุทฺธิยา สทฺธิํ พฺรหฺมวิหารา ยถาวุตฺตติวิธธมฺมาวหตฺตา เอว ธมฺมสมาธิ นามฯ ปูเรนฺตสฺส อุปฺปนฺนา จิตฺเตกคฺคตาติ วุตฺตขณิกจิตฺเตกคฺคตาฯ สาปิ จิตฺตสฺส สมาธานโต ‘‘จิตฺตสมาธี’’ติ วุตฺตา, ตสฺส ปฏิปกฺขํ วิกฺขมฺภนฺตี สมุจฺฉินฺทนฺตี จ หุตฺวา ปวตฺตา ยถาวุตฺตสมาธิ เอว วิเสเสน จิตฺตสมาธิ นามฯ

ปาฏลิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คามณิสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อสงฺขตสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค