6. อสิพนฺธกปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[358] ปจฺฉาภูมิวาสิโนติ อปรเทสวาสิโนฯ อุทกสุทฺธิกภาวชานนตฺถายาติ อตฺตโน อุทกสุทฺธิกภาวํ ชานนตฺถญฺเจว โลกสฺส จ อุทเกน สุทฺธิ โหตีติ อิมสฺส อตฺถสฺส ชานนตฺถญฺจฯ อุปริ ยาเปนฺตีติ อุปริ พฺรหฺมโลกํ ยาเปนฺติฯ สมฺมา ญาเปนฺตีติ สมฺมา อุชุกํเยว สคฺคํ โลกํ คเมนฺติฯ เตนาห – ‘‘สคฺคํ นาม โอกฺกาเมนฺตี’’ติ, อวกฺกาเมนฺติ โอคาหาเปนฺตีติ อตฺโถฯ อนุปริคจฺเฉยฺยาติ อนุปริโต คจฺเฉยฺยฯ

อสิพนฺธกปุตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. เขตฺตูปมสุตฺตวณฺณนา

[359] ถทฺธนฺติ กถินํ ลูขํฯ อูสรนฺติ อูสชาตํฯ จตูหิปิ โอเฆหิ อนภิภวนียตาย อหํ ทีโปฯ สพฺพปริสฺสเยหิ อนภิภวนียตาย อหํ เลโณฯ สพฺพทุกฺขปริตฺตาสนโต ตายนฏฺเฐน อหํ ตาณํฯ สพฺพภยหิํสนโต อหํ สรณนฺติ โยเชตพฺพํฯ

อุทกมณิโกติ มหนฺตํ อุทกภาชนํฯ พหิ วิสฺสนฺทนวเสน อุทกํ น หรตีติ อหารี, ปริโต น ปคฺฆรตีติ อปริหารีฯ สกฺกจฺจเมว เทเสนฺติ สทฺธมฺมคารวสฺส สพฺพสตฺเตสุ มหากรุณาย จ พุทฺธานํ สมานรสตฺตาฯ จตสฺโส ปน ปริสา สตฺถุคารเวน อตฺตโน จ สทฺธาสมฺปนฺนตาย สทฺทหิตฺวา โอกปฺเปตฺวา สุณนฺติ, ตสฺมา ตา เทสนาผเลน ยุชฺชนฺติฯ กิจฺจสิทฺธิยา สตฺถุ เทสนา ตตฺถ สกฺกจฺจเทสนา นาม ชาตาฯ

เขตฺตูปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สงฺขธมสุตฺตวณฺณนา

[360] ‘‘โย โกจิ ปุริโส ปาณาติปาตี มุสาวาที, สพฺโพ โส อาปายิโก’’ติ วตฺวา ปุน ‘‘ยํพหุลํ ยํพหุลํ กโรติ, เตน ทุคฺคติํ คจฺฉตี’’ติ วทนฺโต อตฺตนาว อตฺตโน วาทํ ภินฺทติฯ เอวํ สนฺเตติ ยทิ พหุโส กเตน ปาปกมฺเมน อาปายิโก, ‘‘โย โกจิ ปาณมติปาเตตี’’ติอาทิวจนํ มิจฺฉาติฯ จตฺตาริ ปทานีติ ‘‘โย โกจิ ปาณมติปาเตตี’’ติอาทินา นเยน วุตฺตา จตฺตาโร อตฺถโกฏฺฐาสาฯ ทิฏฺฐิยา ปจฺจยา โหนฺติ ‘‘อตฺถิ โข ปน มยา’’ติอาทินา อโยนิโส อุมฺมุชฺชนฺตสฺสฯ พลสมฺปนฺโนติ สมตฺโถฯ สงฺขธมโกติ สงฺขสฺส ธมนกิจฺเจ เฉโกฯ อทุกฺเขนาติ สุเขนฯ อุปจาโรปิ อปฺปนาปิ วฏฺฏติ อุภินฺนํ สามญฺญวจนภาวโตฯ อปฺปมาณกตภาโว ลพฺภเตวฯ ตถา หิ ตํ กิเลสานํ วิกฺขมฺภนสมตฺถตาย ทีฆสนฺตานตาย วิปุลผลตาย จ ‘‘มหคฺคต’’นฺติ วุจฺจติฯ

น โอหียตีติ ยสฺมิํ สนฺตาเน กามาวจรกมฺมํ, มหคฺคตกมฺมญฺจ กตูปจิตํ วิปากทาเน ลทฺธาวสรํ หุตฺวา ฐิตํ, เตสุ กามาวจรกมฺมํ อิตรํ นีหริตฺวา สยํ ตตฺถ โอหียิตฺวา อตฺตโน วิปากํ ทาตุํ น สกฺโกติ, มหคฺคตกมฺมเมว ปน อิตรํ ปฏิพาหิตฺวา อตฺตโน วิปากํ ทาตุํ สกฺโกติ ครุภาวโตฯ เตนาห ‘‘ตํ กามาวจรกมฺม’’นฺติอาทิฯ กิเลสวเสนาติ ปาปกมฺมสฺส มูลภูตกิเลสวเสนฯ ปาณาติปาตาทโย หิ โทสโมหโลภาทิมูลกิเลสสมุฏฺฐานาฯ กิเลสวเสนาติ วา กมฺมกิเลสวเสนฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘ปาณาติปาโต โข, คหปติปุตฺต, กมฺมกิเลโส’’ติอาทิ (ที. นิ. 3.245)ฯ ยถานุสนฺธินาว คตนฺติ ยถานุสนฺธิสงฺขาตอนุสนฺธินา โอสานํ คตํ สํกิเลสสมฺมุเขน อุฏฺฐิตาย โวทานธมฺมวเสน นิฏฺฐาปิตตฺตาฯ

สงฺขธมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ