เอวมาโรเจสีติ อตฺตุกฺกํสนปรวมฺภนรหิตํ กณฺณสุขํ เปมนียํ หทยงฺคมํ เถรสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปสนฺนมานสา เอวํ ‘‘ธมฺมิกํ สมณา สกฺยปุตฺติยา’’ติอาทินา สาสนสฺส คุณสํกิตฺตนวาจํ กุลานํ อาโรเจสิฯ

สูจิมุขีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สาริปุตฺตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นาคสํยุตฺตํ

1. สุทฺธิกสุตฺตวณฺณนา

[342] อณฺฑชาติ อณฺเฑ ชาตาฯ วตฺถิโกเสติ วตฺถิโกสสญฺญิเต ชรายุปุเฏ ชาตาฯ สํเสเทติ สํสินฺเน กิลินฺนฏฺฐาเน อุปฺปนฺนาฯ อุปปติตฺวา วิยาติ กุโตจิปิ อวปติตฺวา วิย นิพฺพตฺตาฯ ปุคฺคลานนฺติ ตถา วิเนตพฺพปุคฺคลานํฯ

สุทฺธิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2-50. ปณีตตรสุตฺตาทิวณฺณนา

[343-391] วิสฺสฏฺฐกายาติ ‘‘เย จมฺเมน วา รุธิเรน วา อฏฺฐินา วา อตฺถิกา, เต สพฺพํ คณฺหนฺตู’’ติ ตตฺถ นิรเปกฺขจิตฺตตาย อธิฏฺฐิตสีลตาย ปริจฺจตฺตสรีราฯ ทุวิธการิโนติ ‘‘กาเลน กุสลํ, กาเลน อกุสล’’นฺติ เอวํ กุสลากุสลการิโนฯ สห พฺยยติ ปวตฺตตีติ สหพฺโย, สหจาโรฯ ตสฺส ภาโว สหพฺยตา, ตํ สหพฺยตํฯ อทนียโต อนฺนํฯ ขาทนียโต ขชฺชํฯ ปาตพฺพโต ปานํฯ นิวสนียโต วตฺถํฯ นิวสิตพฺพํ นิวาสนํฯ ปริวริตพฺพํ ปาวุรณํฯ ยานฺติ เตนาติ ยานํ, อุปาหนาทิยานานิฯ อาทิสทฺเทน วยฺหสิวิกาทีนํ สงฺคโหฯ ฉตฺตมฺปิ ปริสฺสยาตปทุกฺขปริรกฺขเณน มคฺคคมนสาธนนฺติ กตฺวา ‘‘ฉตฺตุปาหน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ยํ กิญฺจิ คมนปจฺจย’’นฺติฯ ปตฺถนํ กตฺวา…เป.… ตตฺถ นิพฺพตฺตนฺติ จมฺเปยฺยนาคราชา วิยาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ปณีตตรสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นาคสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สุปณฺณสํยุตฺตวณฺณนา

[392-437] ปตฺตานนฺติ อุโภสุ ปกฺเขสุ ปตฺตานํฯ วณฺณวนฺตตายาติ อติสเยน วิจิตฺตวณฺณตายฯ อติสยตฺโถ หิ อยํ วนฺต-สทฺโทฯ ปุริมนเยนาติ นาคสํยุตฺเต ปฐมสุตฺเต วุตฺตนเยนฯ อุทฺธรนฺตีติ สมุทฺทโต อุทฺธรนฺติ, ปถวนฺตรปพฺพตนฺตรโต ปน เตสํ อุทฺธรณํ ทุกฺกรเมวฯ ปณีตตเรติ พเลน ปณีตตเร, พลวนฺเตติ อตฺโถฯ อนุทฺธรณียนาคาติ อานุภาวมหนฺตตาย จ วสนฏฺฐานวิทุคฺคตาย จ อุทฺธริตุํ อสกฺกุเณยฺยา นาคาฯ เต ‘‘สตฺตวิธา’’ติ วตฺวา สรูปโต วสนฏฺฐานโต จ ทสฺเสนฺโต ‘‘กมฺพลสฺสตรา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ กมฺพลสฺสตรา ธตรฏฺฐาติ อิเม ชาติวเสน วุตฺตาฯ สตฺตสีทนฺตรวาสิโนติ สตฺตวิธสีทสมุทฺทวาสิโนฯ ปถวิฏฺฐกาติ ปถวนฺตรวาสิโน, ตถา ปพฺพตฏฺฐกาฯ เต จ วิมานวาสิโนฯ เต นาเค โกจิ สุปณฺโณ อุทฺธริตุํ น สกฺโกตีติ สมฺพนฺโธฯ เสสนฺติ ‘‘กาเยน ทฺวยการิโน’’ติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ นาคสํยุตฺเต วุตฺตนยเมว, ตตฺถ จ วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพติ อธิปฺปาโยฯ

สุปณฺณสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ