4. โอกฺกนฺตสํยุตฺตํ

1-10. จกฺขุสุตฺตาทิวณฺณนา

[302-311] สทฺธาธิโมกฺขนฺติ สทฺทหนวเสน ปวตฺตํ อธิโมกฺขํ, น สนฺนิฏฺฐานมตฺตวเสน ปวตฺตํ อธิโมกฺขํฯ ทสฺสนมฺปิ สมฺมตฺตํ, ตํสิชฺฌานวเสน ปวตฺตนิยาโม สมฺมตฺตนิยาโม, อริยมคฺโคฯ อนนฺตรายตํ ทีเปติ กปฺปวินาสปฏิภาเคน ปวตฺตตฺตาฯ ตถา จาห ‘‘เตเนวาหา’’ติอาทิฯ กปฺปสีเสน ภาชนโลกํ วทติฯ โส หิ อุฑฺฑยฺหติ, น กปฺโป, อุฑฺฑยฺหนเวลาติ ฌายนเวลาฯ ฐิโต กปฺโป ฐิตกปฺโป, โส อสฺส อตฺถีติ ฐิตกปฺปี, กปฺปํ ฐเปตุํ สมตฺโถติ อตฺโถฯ โอโลกนนฺติ สจฺจาภิสมยสงฺขาตํ ทสฺสนํฯ ขมนฺติ สหนฺติ, ญายนฺตีติ อตฺโถฯ

จกฺขุสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โอกฺกนฺตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อุปฺปาทสํยุตฺตวณฺณนา

[312-321] สพฺพํ ปากฏเมว อปุพฺพสฺส อภาวโตฯ

อุปฺปาทสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. กิเลสสํยุตฺตวณฺณนา

[322-331] เอโสติ จกฺขุสฺมิํ ฉนฺทราโคฯ อุเปจฺจ กิเลเสตีติ อุปกฺกิเลโสฯ จิตฺตสฺสาติ สามญฺญวจนํ อนิจฺฉนฺโต โจทโก ‘‘กตรจิตฺตสฺสา’’ติ อาหฯ อิตโร กามํ อุปตาปนมลีนภาวกรณวเสน อุปกฺกิเลโส โลกุตฺตรสฺส นตฺถิ, วิพาธนฏฺโฐ ปน อตฺเถว อุปฺปตฺตินิวารณโตติ อธิปฺปาเยนาห ‘‘จตุภูมกจิตฺตสฺสา’’ติฯ โจทโก ‘‘เตภูมกา’’ติอาทินา อตฺตโน อธิปฺปายํ วิวรติ, อิตโร ‘‘อุปฺปตฺตินิวารณโต’’ติอาทินาฯ อริยผลปฏิปฺปสฺสทฺธิปหานวเสน ปวตฺติยา สพฺพสํกิเลสโต นิกฺขนฺตตฺตา เนกฺขมฺมํ, มคฺคนิพฺพานานํ ปน เนกฺขมฺมภาโว อุกฺกํสโต คหิโต เอวาติ อาห ‘‘เนกฺขมฺมนินฺนนฺติ นวโลกุตฺตรธมฺมนินฺน’’นฺติฯ อภิชานิตฺวาติ อภิมุขภาเวน ชานิตฺวาฯ สจฺฉิกาตพฺเพสูติ ปจฺจกฺขกาตพฺเพสุฯ ฉฬภิญฺญาธมฺเมสูติ อริยมคฺคสมฺปยุตฺตธมฺเมสุฯ

กิเลสสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สาริปุตฺตสํยุตฺตํ

1-9. วิเวกชสุตฺตาทิวณฺณนา

[332-340] น เอวํ โหตีติ เอตฺถ ‘‘อหํ สมาปชฺชามี’’ติ วา, ‘‘อหํ สมาปนฺโน’’ติ วา มา โหตุ ตทา ตาทิสาโภคาภาวโตฯ ‘‘อหํ วุฏฺฐิโต’’ติ ปน กสฺมา น โหตีติ? สพฺพถาปิ น โหตฺเวว อหงฺการสฺส สพฺพโส ปหีนตฺตาฯ

วิเวกชสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สูจิมุขีสุตฺตวณฺณนา

[341] ตสฺมิํ วจเน ปฏิกฺขิตฺเตติ – ‘‘อโธมุโข ภุญฺชสี’’ติ ปริพฺพาชิกาย วุตฺตวจเน – ‘‘น ขฺวาหํ ภคินี’’ติ ปฏิกฺขิตฺเตฯ วาทนฺติ โทสํฯ อุพฺภมุโขติ อุปริมุโขฯ ปุรตฺถิมาทิกา จตสฺโส ทิสาฯ ทกฺขิณปุรตฺถิมาทิกา จตสฺโส วิทิสาฯ

อารามอารามวตฺถุอาทีสุ ภูมิปริกมฺมพีชาภิสงฺขรณาทิปฏิสํยุตฺตา วิชฺชา วตฺถุวิชฺชา, ตสฺสา ปน มิจฺฉาชีวภาวํ ทสฺเสตุํ ‘‘เตส’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ เตสํ เตสํ อตฺตโน ปจฺจยทายกานํฯ ตตฺถ ตตฺถ คมนนฺติ เตสํ สาสนหรณวเสน ตํ ตํ คามนฺตรเทสนฺตรํฯ