11-18. อนฺตวาสุตฺตาทิวณฺณนา

[216-223] เอกโต วฑฺฒิตนิมิตฺตนฺติ เอกปสฺเสน วฑฺฒิตํ กสิณนิมิตฺตํฯ คาเหนาติ ลาภี ฌานจกฺขุนา ปสฺสิตฺวา คหเณนฯ ตกฺเกนาติ น ลาภี ตกฺกมตฺเตนฯ อุปฺปนฺนทิฏฺฐีติ ‘‘โลโก’’ติ อุปฺปนฺนทิฏฺฐิฯ สพฺพโต วฑฺฒิตนฺติ สมนฺตโต อปฺปมาณกสิณนิมิตฺตํฯ เอกเมวาติ ‘‘เอกเมว วตฺถู’’ติ อุปฺปนฺนทิฏฺฐิฯ อฏฺฐารส เวยฺยากรณานีติ เวยฺยากรณลกฺขณปฺปตฺตานิ อฏฺฐารส สุตฺตานิฯ เอกํ คมนนฺติ เอกํ เวยฺยากรณคมนํฯ

อนฺตวาสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยคมนาทิวคฺควณฺณนา

[224-301] ทุกฺขวเสน วุตฺตนฺติ ‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, ทุกฺเข สติ ทุกฺขํ อุปาทายา’’ติอาทิทุกฺขวเสน วุตฺตํฯ ตาทิสเมว ทุติยํ เวยฺยากรณคมนํฯ เตนาห ‘‘ตตฺราปิ อฏฺฐารเสว เวยฺยากรณานี’’ติฯ เตหีติ ‘‘รูปี อตฺตา โหตี’’ติอาทินยปวตฺเตหิ เวยฺยากรเณหิ สทฺธิํฯ ตนฺติ ทุติยํ คมนํฯ

อารมฺมณเมวาติ กสิณสงฺขาตํ อารมฺมณเมวฯ ตกฺกิสทฺเทน สุทฺธตกฺกิกานํ คหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ

อนิจฺจทุกฺขวเสนาติ ‘‘ยทนิจฺจํ, ตํ ทุกฺขํ, ตสฺมิํ สติ ตทุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชตี’’ติ วุตฺตอนิจฺจทุกฺขวเสนาติฯ เตหิเยวาติ ทุติเย เปยฺยาเล วุตฺตปฺปกาเรหิเยวฯ ติปริวฏฺฏวเสนาติ เตหิเยว ฉพฺพีสติยา สุตฺเตหิ จตุตฺถเปยฺยาเล ติปริวฏฺฏวเสน วุตฺโตติ โยชนาฯ

ทุติยคมนาทิวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

ทิฏฺฐิสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

4. โอกฺกนฺตสํยุตฺตํ

1-10. จกฺขุสุตฺตาทิวณฺณนา

[302-311] สทฺธาธิโมกฺขนฺติ สทฺทหนวเสน ปวตฺตํ อธิโมกฺขํ, น สนฺนิฏฺฐานมตฺตวเสน ปวตฺตํ อธิโมกฺขํฯ ทสฺสนมฺปิ สมฺมตฺตํ, ตํสิชฺฌานวเสน ปวตฺตนิยาโม สมฺมตฺตนิยาโม, อริยมคฺโคฯ อนนฺตรายตํ ทีเปติ กปฺปวินาสปฏิภาเคน ปวตฺตตฺตาฯ ตถา จาห ‘‘เตเนวาหา’’ติอาทิฯ กปฺปสีเสน ภาชนโลกํ วทติฯ โส หิ อุฑฺฑยฺหติ, น กปฺโป, อุฑฺฑยฺหนเวลาติ ฌายนเวลาฯ ฐิโต กปฺโป ฐิตกปฺโป, โส อสฺส อตฺถีติ ฐิตกปฺปี, กปฺปํ ฐเปตุํ สมตฺโถติ อตฺโถฯ โอโลกนนฺติ สจฺจาภิสมยสงฺขาตํ ทสฺสนํฯ ขมนฺติ สหนฺติ, ญายนฺตีติ อตฺโถฯ

จกฺขุสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โอกฺกนฺตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อุปฺปาทสํยุตฺตวณฺณนา

[312-321] สพฺพํ ปากฏเมว อปุพฺพสฺส อภาวโตฯ

อุปฺปาทสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ