7. เหตุสุตฺตวณฺณนา

[212] อุภเยนาติ เหตุปจฺจยปฏิเสธวจเนนฯ สํกิเลสปจฺจยนฺติ สํกิลิสนสฺส มลีนภาวสฺส การณํฯ วิสุทฺธิปจฺจยนฺติ สํกิเลสโต วิสุทฺธิยา โวทานสฺส การณํฯ นตฺถิ พลนฺติ สตฺตานํ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกนิพฺพานสมฺปตฺติอาวหํ พลํ นาม กิญฺจิ นตฺถิฯ เตนาห ‘‘ยมฺหี’’ติอาทิฯ นิทสฺสนมตฺตญฺเจตํ, สํกิเลสิกมฺปิ จายํ ปฏิกฺขิปเตวฯ อญฺญมญฺญเววจนานีติ ตสฺสา ตสฺสา กิริยาย อุสฺสนฺนฏฺเฐน พลํ, สูรวีรภาวาวหฏฺเฐน วีริยํ, ตเมว ทฬฺหคฺคาหภาวโต โปริสํ ธุรํ วหนฺเตน ปวตฺเตตพฺพโต ปุริสถาโม, ปรํ ปรํ ฐานํ อกฺกมนปฺปวตฺติยา ปุริสปรกฺกโมติ วุตฺโตติ เวทิตพฺพํฯ

สตฺวโยคโต, รูปาทีสุ วา สตฺตตาย สตฺตา, ปาณนโต อสฺสาสนปสฺสาสนวเสน ปวตฺติยา ปาณา, เต ปน โส เอกินฺทฺริยาทิวเสน วิภชิตฺวา วทตีติ อาห ‘‘เอกินฺทฺริโย’’ติอาทิฯ อณฺฑโกสาทีสุ ภวนโต ภูตาติ วุจฺจนฺตีติ อาห ‘‘อณฺฑ…เป.… วทนฺตี’’ติฯ ชีวนโต ปาณํ ธาเรนฺตา วิย วฑฺฒนโต ชีวาติ สาลิยวาทิเก วทนฺติฯ นตฺถิ เอเตสํ สํกิเลสวิสุทฺธีสุ วโสติ อวสาฯ นตฺถิ เตสํ พลํ วีริยนฺติ อพลา อวีริยาฯ นิยตตาติ อจฺเฉชฺชสุตฺตาวุตาเภชฺชมณิโน วิย นิยตปฺปวตฺติตาย คติชาติพนฺธาปวคฺควเสน นิยโมฯ ตตฺถ ตตฺถ คมนนฺติ ฉนฺนํ อภิชาตีนํ วเสน ตาสุ ตาสุ คตีสุ อุปคมนํฯ สมวาเยน สมาคโม สงฺคติฯ สภาโวเยวาติ ยถา กณฺฏกสฺส ติกฺขตา, กปิตฺถผลานํ ปริมณฺฑลตา , มิคปกฺขีนํ วิจิตฺตาการตา, เอวํ สพฺพสฺสปิ โลกสฺส เหตุปจฺจเยหิ วินา ตถา ตถา ปริณาโม, อยํ สภาโว เอว อกิตฺติโม เอวฯ เตนาห ‘‘เยน หี’’ติอาทิฯ ฉฬภิชาติโย ปรโต วิตฺถารียนฺติฯ สุขญฺจ ทุกฺขญฺจ ปฏิสํเวเทนฺตีติ วทนฺตา อทุกฺขมสุขภูภิํ สพฺเพน สพฺพํ น ชานนฺตีติ อุลฺลิงฺเคนฺโต ‘‘อญฺญา สุขทุกฺขภูมิ นตฺถีติ ทสฺเสนฺตี’’ติ อาหฯ

เหตุสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8-10. มหาทิฏฺฐิสุตฺตาทิวณฺณนา

[213-215] อกตาติ สเมน วา วิสเมน วา เกนจิ เหตุนา น กตา เอวฯ เกนจิ กตํ กรณํ วิธานํ นตฺถิ เอเตสนฺติ อกตวิธานาฯ ปททฺวเยนปิ โลเก เกนจิ เหตุปจฺจเยน เนสํ อภินิพฺพตฺติตาภาวํ ทสฺเสติฯ อิทฺธิยาปิ น นิมฺมิตาติ กสฺสจิ อิทฺธิมโต เทวสฺส พฺรหฺมุโน วา อิทฺธิยาปิ น นิมฺมิตาฯ อนิมฺมิตาติ วา กสฺสจิ อนิมฺมาปกาฯ อชนกาติ เอเตน ปถวีกายาทีนํ รูปาทิชนกภาวํ ปฏิกฺขิปติฯ รูปสทฺทาทโย หิ ปถวีกายาทีหิ อปฺปฏิพทฺธวุตฺติกาติ ตสฺส ลทฺธิฯ ยถา ปพฺพตกูฏํ เกนจิ อนิพฺพตฺติตํ กสฺสจิ จ อนิพฺพตฺตกํ, เอวเมเตปีติ อาห ‘‘กูฏฏฺฐา’’ติฯ ยมิทํ ‘‘พีชาทิโต องฺกุราทิ ชายตี’’ติ วุจฺจติ, ตญฺจ วิชฺชมานเมว ตโต นิกฺขมติ, นาวิชฺชมานํ, อญฺญถา ยโต กุโตจิ ยสฺส กสฺสจิ อุปฺปตฺติ สิยาติ อธิปฺปาโยฯ ฐิตาติ นิพฺพิการภาเวน ฐิตาฯ น จลนฺตีติ น วิการํ อาปชฺชนฺติฯ วิการาภาเวน หิ เตสํ สตฺตนฺนํ กายานํ เอสิกฏฺฐายิฏฺฐิตตาฯ อนิญฺชนญฺจ อตฺตโน ปกติยา อวฏฺฐานเมวฯ เตนาห ‘‘น วิปริณมนฺตี’’ติฯ อวิปริณามธมฺมตฺตา เอว จ เน อญฺญมญฺญํ น พฺยาพาเธนฺติฯ สติ หิ วิการํ อาปาเทตพฺพตาย พฺยาพาธกตาปิ สิยา, ตถา อนุคฺคเหตพฺพตาย อนุคฺคาหกตาติ ตทภาวํ ทสฺเสตุํ ปาฬิยํ ‘‘นาล’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ปถวี เอว กาเยกเทสตฺตา ปถวิกาโยฯ ชีวสตฺตมานํ กายานํ นิจฺจตาย นิพฺพิการาภาวโต น หนฺตพฺพตา, น ฆาเฏตพฺพตา จาติ เนว โกจิ หนฺตา ฆาเตตา วาฯ เตนาห ‘‘สตฺตนฺนนฺเตฺววา’’ติอาทิฯ ยทิ โกจิ หนฺตา นตฺถิ, กถํ สตฺถปฺปหาโรติ อาห ‘‘ยถา มุคฺคราสิอาทีสู’’ติอาทิฯ เกวลํ สญฺญามตฺตเมว โหติ, น ฆาตนาทิ, ปรมตฺถโต สตฺตนฺนนฺเตฺวว กายานํ อวิโกปนียภาวโตติ อธิปฺปาโยฯ

ปมุขโยนีนนฺติ มนุสฺสติรจฺฉานาทีสุ ขตฺติยพฺราหฺมณาทิสีหพฺยคฺฆาทิวเสน ปธานโยนีนํฯ สฏฺฐิสตานิ ฉสหสฺสานิฯ ‘‘ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานี’’ติ ปทสฺส อตฺถทสฺสนํ ‘‘ปญฺจ กมฺมสตานิ จา’’ติ ฯ เอเสว นโยติ อิมินา ‘‘เกวลํ ตกฺกมตฺเตน นิรตฺถกทิฏฺฐิํ ทีเปตี’’ติ อิมเมว อตฺถํ อติทิสติฯ