1. วาตสุตฺตวณฺณนา

[206] น เอเต วาตาติ เย อิเม รุกฺขสาขาทิภญฺชนกรา, เอเต สตฺตกายตฺตา วาตา นาม น โหนฺติฯ เต หิ นิจฺจา ธุวา สสฺสตาฯ เตนาห ‘‘วาโต ปนา’’ติอาทิฯ เตน สตฺตสุ กาเยสุ จตุตฺถํ กายมาหฯ รุกฺขสาขาทิภญฺชนโก เอโส วาตเลโส นาม, วาตสทิโสติ อตฺโถฯ เอสิกตฺถมฺโภ วิยาติ อิมินา นิจฺจลภาวเมว ทสฺเสติ, ปพฺพตกูฏํ วิยาติ อิมินา ปน สสฺสติสมํวาปิฯ อยญฺหิ วายุ กายสฺส นิจฺจตํ อภินิวิสฺส ฐิโต ‘‘มา จ อนิจฺจตา ปโร โหตู’’ติ น วาตา วายนฺตีติ พาธติฯ เอส นโย นทิโย สนฺทนฺตีติอาทีสุฯ อุทกํ ปนาติ ทุติยํ กายํ สนฺธายาหฯ คพฺโภ ปน น นิกฺขมติ กูฏฏฺฐาทิภาเวเนว ตสฺส ลพฺภนโตฯ เนว เต อุเทนฺติ ยถา วาตา, เอวํ ติฏฺฐนโต โลกสฺส ปน ตถา มติมตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ

วาตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2-4. เอตํมมสุตฺตาทิวณฺณนา

[207-209] ทิฏฺฐํ รูปายตนํ จกฺขุนา ทฏฺฐพฺพโตฯ สุตํ สทฺทายตนํ โสเตน โสตพฺพโตฯ มุตํ คนฺธายตนาทิ ติวิธํ สมฺปตฺตคาหีหิ ฆานาทีหิ ปตฺวา คเหตพฺพโตฯ อวเสสานิ จกฺขาทีนิ สตฺตายตนานิ วิญฺญาตํ นาม เกวลํ มโนวิญฺญาเณน วิชานิตพฺพโตฯ ปตฺตนฺติ อนุปฺปตฺตํ, ยํ กิญฺจิ ปาปุณิตพฺพํ ปริเยสิตฺวา คเวสิตฺวา สมฺปตฺตนฺติ อนุปฺปตฺตํฯ ปริเยสิตนฺติ ปริยิฏฺฐํฯ จิตฺเตน อนุสญฺจริตนฺติ มนสา จินฺติตํฯ ‘‘ปตฺตํ ปริเยสิต’’นฺติ เอตสฺมิํ ปททฺวเย จตุกฺกํ สมฺภวตีติ ตํ ทสฺเสตฺวา ตสฺส วเสน ปตฺตปริเยสิตปทานิ, ตโต มนสา อนุวิจริตญฺจ นีหริตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โลกสฺมิํ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปริเยสิตฺวา ปตฺตํ นาม ปริเยสนาย ปริคฺคาหภาวโตฯ ปริเยสิตํ นาม เกวลํ ปริเยสิตเมวาติ กตฺวา ปริเยสิตฺวา ปตฺตสฺส มนุสฺสานุวิจริตสฺส วุตฺตตฺตาฯ ปฐมวิกปฺเป สงฺกโร อตฺถีติ อสงฺกรโต จ ทสฺเสตุํ ‘‘อถ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สพฺพนฺติ วิญฺญาตาทิฯ ตญฺหิ มโนวิญฺญาเณน คหิตตฺตา มนสา อนุวิจริตํ นาม น ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํฯ

เอตํมมสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. นตฺถิทินฺนสุตฺตวณฺณนา

[210] ทินฺนนฺติ เทยฺยธมฺมสีเสน ทานํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ทินฺนสฺส ผลาภาวํ สนฺธายา’’ติ, ทินฺนํ ปน อนฺนาทิวตฺถุํ กถํ ปฏิกฺขิปนฺติฯ เอส นโย ‘‘ยิฏฺฐํ หุต’’นฺติ เอตฺถาปิฯ มหายาโคติ สพฺพสาธารณํ มหาทานํฯ ปเหณกสกฺกาโรติ ปาหุนกานํ กาตพฺพสกฺกาโรฯ ผลนฺติ อานิสํสผลํ นิสฺสนฺทผลญฺจฯ วิปาโกติ สทิสผลํฯ ปรโลเก ฐิตสฺส อยํ โลโก นตฺถีติ ปรโลเก ฐิตสฺส กมฺมุนา ลทฺธพฺโพ อยํ โลโก น โหติฯ อิธโลเก ฐิตสฺสปิ ปรโลโก นตฺถีติ อิธโลเก ฐิตสฺส กมฺมุนา ลทฺธพฺโพ ปรโลโก น โหติฯ ตตฺถ การณมาห – ‘‘สพฺเพ ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนฺตี’’ติฯ อิเม สตฺตา ยตฺถ ยตฺถ ภเว โยนิอาทีสุ จ ฐิตา, ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนฺติ นิรุทยวินาสวเสน นสฺสนฺติฯ ผลาภาววเสนาติ มาตาปิตูสุ สมฺมาปฏิปตฺติมิจฺฉาปฏิปตฺตีนํ ผลสฺส อภาววเสน ‘‘นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา’’ติ วทนฺติ, น มาตาปิตูนํ, นาปิ เตสุ อิทานิ กริยมานสกฺการาสกฺการานํ อภาววเสน เตสํ โลกปจฺจกฺขตฺตาฯ ปุพฺพุฬกสฺส วิย อิเมสํ สตฺตานํ อุปฺปาโท นาม เกวโล, น ภวโต จวิตฺวา อาคมนปุพฺพโกติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห – ‘‘จวิตฺวา อุปฺปชฺชนกสตฺตา นาม นตฺถี’’ติฯ สมเณน นาม ยาถาวโต ชานนฺเตน กสฺสจิ อกเถตฺวา สญฺญเตน ภวิตพฺพํ, อญฺญถา อาโหปุริสิกา นาม สิยาฯ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสติ, ตถา จ อตฺตโน สมฺปาทนสฺส กสฺสจิ อวสฺสโย เอว น สิยา ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนโตติ อาห ‘‘เย อิมญฺจ…เป.… ปเวเทนฺตี’’ติฯ