วิวฏํ กาตุนฺติ อุทาหรณํ วณฺเณตฺวา ปากฏํ กาตุํ ฯ สุวิภตฺตํ กาตุนฺติ อนฺวยโต พฺยติเรกโต สุฏฺฐุ, วิภตฺตํ กาตุํฯ อุตฺตานกํ กาตุนฺติ อุปนยนิคเมหิ ตมตฺถํ วิภูตํ กาตุํฯ อญฺเญน นีหาเรนาติ วิปสฺสนาวิมุตฺเตน จิตฺตาภินีหาเรนฯ

เขมกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ฉนฺนสุตฺตวณฺณนา

[90] มกฺขีติ คุณมกฺขนลกฺขเณน มกฺเขน สมนฺนาคโตฯ ปฬาสีติ ยุคคฺคาหลกฺขเณน ปฬาเสน สมนฺนาคโตฯ เอตํ อโวจาติ ‘‘โอวทนฺตุ มํ…เป.… ปสฺเสยฺย’’นฺติ เอตํ อโวจฯ

เถรนฺติ ฉนฺนตฺเถรํฯ อตฺตโน ทุคฺคหเณน กญฺจิ อุปารมฺภมฺปิ กเรยฺยฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เอวํ กิร เนสํ อโหสี’’ติอาทิฯ นิทฺโทสเมวสฺส กตฺวาติ อาทิโต อนุรูปตฺตเมว กตฺวา สทฺธมฺมํ กเถสฺสามาติฯ

ปริตสฺสนา อุปาทานนฺติ ภยปริตสฺสนา ทิฏฺฐุปาทานํฯ อนตฺตนิ สติ อนตฺตกตานิ กมฺมานิ กมตฺตานํ ผุสิสฺสนฺตีติ ภยปริตสฺสนา เจว ทิฏฺฐุปาทานญฺจ อุปฺปชฺชติฯ ปฏินิวตฺตตีติ ยถารทฺธวิปสฺสนาโต ปฏินิวตฺตติ, นาสกฺขีติ อตฺโถฯ กสฺมา ปเนตสฺส วิปสฺสนมนุยุญฺชนฺตสฺส เอวํ อโหสีติ ตตฺถ การณํ วทติ ‘‘อยํ กิรา’’ติอาทินาฯ เอวนฺติ ‘‘โก นุ โข เม อตฺตา’’ติ เอวํ น โหติฯ ตาวติกา วิสฺสตฺถีติ ‘‘มยฺหํ ธมฺมํ เทเสตู’’ติ วุตฺตวิสฺสาโส อตฺถีติ อตฺโถฯ อิทํ กจฺจานสตฺถํ อทฺทสาติ โยชนาฯ ‘‘ทฺวยนิสฺสิโต, กจฺจาน, โลโก’’ติอาทิ ทิฏฺฐิวินิเวฐนาฯ ‘‘เอเต เต, กจฺจาน, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺมา’’ติอาทิ พุทฺธพลทีปนาฯ

ฉนฺนสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9-10. ราหุลสุตฺตาทิวณฺณนา

[91-92] เอตานิ สุตฺตานิฯ อิธาคตานีติ อิมสฺมิํ วคฺเค อานีตานิ สงฺคีติกาเรหีติฯ

ราหุลสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เถรวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปุปฺผวคฺโค

1. นทีสุตฺตวณฺณนา

[93] ปพฺพเตยฺยาติ ปพฺพตโต อาคตาฯ ตโต เอว โอหารินีฯ เตนสฺสา จณฺฑโสตตํ ทสฺเสติฯ ทูรํ คจฺฉตีติ ทูรงฺคมาฯ เตนสฺสา มโหฆตํ ทสฺเสติฯ

โสเตติ วฏฺฏโสเตฯ จตูหิ คาเหหีติ ‘‘รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสตี’’ติอาทินยปฺปวตฺเตหิ จตูหิ คาเหหิฯ ปลุชฺชนตฺตาติ ฉินฺนตฺตาฯ โสกาทิพฺยสนปฺปตฺตีติ โสกาทิอนตฺถุปฺปตฺติฯ

นทีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปุปฺผสุตฺตวณฺณนา

[94] วิวทตีติ วิวาทํ กโรติฯ วทนฺโตติ อยถาสภาเวน วทนฺโตฯ วิวทติ ธมฺมตาย วิรุทฺธํ กตฺวา วทติฯ โลกธมฺโมติ ลุชฺชนสภาวธมฺโมฯ โก ปน โสติ อาห ‘‘ขนฺธปญฺจก’’นฺติฯ เตนาห ‘‘ตํ หี’’ติอาทิฯ กถํ กโรมีติ เกน ปกาเรนาหํ พาลํ อชานนฺตํ กโรมิฯ เตนาห ‘‘มยฺหํ หี’’ติอาทิฯ ตถา จาห ‘‘อกฺขาโต โว มยา มคฺโค’’ติอาทิ (ธ. ป. 275)ฯ ‘‘ตโย โลกา กถิตา’’ติ วตฺวา ตํ วิวริตุํ ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว’’ติอาทิมาหฯ

ปุปฺผสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. เผณปิณฺฑูปมสุตฺตวณฺณนา

[95] เกนจิ การเณน ยุชฺฌิตฺวา คเหตุํ น สกฺกาติ อยุชฺฌา นามฯ นิวตฺตนฏฺฐาเนติ อุทกปฺปวาหสฺส นิวตฺติตฏฺฐาเนฯ

อนุโสตาคมเนติ อนุโสตํ อาคมนเหตุ, ‘‘อนุโสตาคมเนนา’’ติ วา ปาโฐฯ