8. ปิณฺโฑลฺยสุตฺตวณฺณนา

[80] อปกรียติ เอเตนาติ อปกรณํ, ปทํฯ อปกรณํ ปกรณํ การณนฺติ อตฺถโต เอกํฯ เตนาห ‘‘กิสฺมิญฺจิเทว การเณ’’ติฯ นีหริตฺวาติ อตฺตโน สมีปจารภาวโต อปเนตฺวาฯ ตถากรณญฺจ เอวเมเต เอตฺตกมฺปิ อปฺปฏิรูปํ อกตฺวา อายติํ สมฺมา ปฏิปชฺชิสฺสนฺตีติฯ ลทฺธพลาติ ลทฺธญาณพลาฯ

เอกทฺวีหิกายาติ เอเกกสฺส เจว ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนญฺจ อีหิกา คติ อุปสงฺกมนา เอกทฺวีหิกาฯ เตนาห ‘‘เอเกโก เจว ทฺเว ทฺเว จ หุตฺวา’’ติฯ ปุถุชฺชนานํ สมุทิตานํ นาม กิริยา ตาทิสีปิ สิยาติ วุตฺตํ ‘‘เกฬิมฺปิ กเรยฺยุ’’นฺติฯ ปริกปฺปนวเสน สมฺมาสมฺพุทฺธํ อุทฺทิสฺส เปสลา ภิกฺขูปิ เอวํ กโรนฺตีติฯ

ยุคนฺธรปพฺพตาทีนํ อนฺตเร สีทนฺตรํ สมุทฺทํ นามฯ ตตฺถ กิร วาโต น วายติ, ปติตํ ยํ กิญฺจิปิ สีทนฺตรนทิยํ วิลียนฺตา สีทนฺเตว, ตสฺมา ตํ ปริวาเรตฺวา ฐิตา ยุคนฺธราทโยปิ สีทปพฺพตา นามฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘สีทนฺตเร สนฺนิสินฺนํ มหาสมุทฺทํ วิยา’’ติฯ อาหารเหตูติ อามิสเหตุ สปฺปิเตลาทินิมิตฺตํ, เตสํ ปณามนาฯ

ปจฺฉิมนฺติ นิหีนํฯ เตนาห ‘‘ลามก’’นฺติ, ลามกนฺโต อิธาธิปฺเปโต –

‘‘มิคานํ โกฏฺฐุโก อนฺโต, ปกฺขีนํ ปน วายโส;

เอรณฺโฑ อนฺโต รุกฺขานํ, ตโย อนฺตา สมาคตา’’ติฯ –

อาทีสุ (ชา. 1.3.135) วิยฯ อุลตีติ อภิจรติฯ อภิสปนฺติ เอเตนาติ อภิสาโปฯ อภิสาปวตฺถุ ปิณฺโฑลฺยํฯ อตฺโถ ผลํ วโส เอตสฺสาติ อตฺถวสํ, การณํ, ตมฺปิ เตสุ อตฺถิ, ตตฺถ นิยุตฺตาติ อตฺถวสิกาฯ

อนฺโต หทยสฺส อพฺภนฺตเร อนุปวิฏฺฐา โสกวตฺถูหิฯ

อภิชฺฌายิตาติ อภิชฺฌายนสีโลฯ อภิณฺหปฺปวตฺติยา เจว พหุลภาเวน จ พหุลราโคฯ ปูติภาเวนาติ กุถิตภาเวนฯ พฺยาปาโท หิ อุปฺปชฺชมาโน จิตฺตํ อปคนฺธํ กโรติ, น สุจิมนุญฺญภาวํฯ ภตฺตนิกฺขิตฺตกาโก วิยาติ อิทํ ภตฺตฏฺฐานสฺส อสรเณน กากสฺส นฏฺฐสติตา ปญฺญายตีติ กตฺวา วุตฺตํ, น ภตฺตนิกฺขิตฺตตายฯ อสณฺฐิโตติ อสณฺฐิตจิตฺโตฯ กฏฺฐตฺถนฺติ กฏฺเฐน กตฺตพฺพกิจฺจํฯ

ปาปวิตกฺเกหิ กโต, ตสฺมา เต อนวเสสโต ปหาตพฺพาติ ทสฺสนตฺถํฯ

ทฺวินฺนํ วุตฺตตฺตา เอโก ปุพฺพภาโค, อิตโร มิสฺสโกติ วตฺตุํ ยุตฺตนฺติ อธิปฺปาเยน ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอวํ ตํ ภาเวนฺตสฺส นิรุชฺฌนฺติ เอวาติ เอเกกมิสฺสกตาวเสน คเหตพฺพนฺติ โปราณาฯ อุปริ ติปริวฏฺฏเทสนาย อนิมิตฺตสมาธิเยว ทีปิโตฯ เตนาห ‘‘ยาวญฺจิท’’นฺติฯ นิทฺโทโสติ วีตราคาทินา นิทฺโทโสฯ

ปิณฺโฑลฺยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปาลิเลยฺยสุตฺตวณฺณนา

[81] ปริยาทิณฺณรูปจิตฺตาติ ราคาทีหิ ปริยาทิยิตฺวา เขเปตฺวา คหิตจิตฺตาฯ

ภควโต จาโร วิทิโต ปริจยวเสนฯ สตฺถา ปริโภคํ กโรติ อนุคฺคณฺหนฺโต ‘‘เอวํ หิสฺส ทุคฺคติโมกฺโข ภวิสฺสตี’’ติฯ อญฺญตฺราติ วินาฯ

นาเคนาติ พุทฺธนาเคน องฺกุสรหิเตนฯ ตโต เอว อุชุภูเตน จิตฺเตนฯ อีสาทนฺตสฺส นงฺคลสทิสทนฺตสฺส หตฺถิโน เอวํ จิตฺตํ สเมติฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘ยเทโก รมตี วเน’’ติฯ เอเตน กายวิเวเกน รติสามญฺญํ วทติฯ

อตฺตโน ธมฺมตายาติ ปกติยา สยเมวฯ

อาสวานํ ขโยติ อิธ อรหตฺตํ อธิปฺเปตํ, ตํ ปน อคฺคมคฺคานนฺตรเมวาติ อาห ‘‘มคฺคานนฺตรํ อรหตฺตผล’’นฺติฯ วิจโย เทสนาปญฺญา อธิปฺเปตา, สา จ อเนกธา ปวตฺตา เอวาติ วุตฺตํ ‘‘วิจยโส’’ติ, อเนกกฺขตฺตุํ ปวตฺตมานาปิ วิจโย เอวาติ กตฺวา ‘‘วิจเยนา’’ติ อตฺโถ วุตฺโตฯ สาสนธมฺโมติ สีลกฺขนฺธาทิปริทีปโน ปริยตฺติธมฺโมฯ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา’’ติอาทินา, เอวํ โกฏฺฐาสโต ปริจฺฉิชฺช เทสิเต มยา ธมฺเม กตมสฺส ชานนสฺส อนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ เอกจฺจสฺส กงฺขา โหติเยวาติ อธิปฺปาโยฯ ทิฏฺฐิ เอว สมนุปสฺสนา ทิฏฺฐิสมนุปสฺสนาฯ ทิฏฺฐิสงฺขาโรติ ทิฏฺฐิปจฺจโย สงฺขาโรฯ ตโต เอว ตณฺหาปจฺจโย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ตโตโช โส สงฺขาโร’’ติฯ ตโต ตณฺหาโต โส สงฺขาโร ชาโตติ จตูสุ เอส ทิฏฺฐิสงฺขาโร ทิฏฺฐูปนิสฺสโย สงฺขาโร ชายติฯ