1-3. อสฺสาทสุตฺตาทิวณฺณนา

[73-75] จตุสจฺจเมว กถิตํ อสฺสาทาทีนญฺเจว สมุทยาทีนญฺจ วเสน เทสนาย ปวตฺตตฺตาฯ ยสฺมา อสฺสาโท สมุทยสจฺจํ, อาทีนโว ทุกฺขสจฺจํ, นิสฺสรณํ มคฺคสจฺจํ นิโรธสจฺจญฺจาติ วุตฺโตวายมตฺโถ; ทุติเย สมุทยสฺสาโท สมุทยสจฺจํ, อาทีนโว ทุกฺขสจฺจํ, อตฺถงฺคโม นิโรธสจฺจํ, นิสฺสรณํ มคฺคสจฺจนฺติ วุตฺโตวายมตฺโถ; ตติยํ อริยสาวกสฺเสว วเสน วุตฺตํฯ

อสฺสาทสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อรหนฺตสุตฺตวณฺณนา

[76] ยตฺตกา สตฺตาวาสาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ สตฺตนิกาเย อาวสนฏฺเฐน สตฺตา เอว สตฺตาวาสาฯ เตน ยตฺตกา สตฺตาวาสา, เตหิ สพฺเพหิปิ เอเต อคฺคา เอเต เสฏฺฐา, เย อิเม อรหนฺตาติ ทสฺเสติฯ ปุริมนเยเนวาติ ปุริมสฺมิํ สตฺตฏฺฐานโกสลฺลสุตฺเต วุตฺตนเยนฯ

ตทตฺถปริทีปนาหีติ ‘‘ปญฺจกฺขนฺเธ ปริญฺญายฯ ตณฺหา เตสํ น วิชฺชติฯ อสฺมิมาโน สมุจฺฉินฺโน’’ติอาทินา ตสฺส ยถานิทฺทิฏฺฐสฺส สุตฺตสฺส อตฺถทีปนาหิ เจว ‘‘อเนชํ เต อนุปฺปตฺตา, จิตฺตํ เตสํ อนาวิล’’นฺติอาทินา วิเสสตฺถปริทีปนาหิ จฯ ฌานมคฺคผลปริยาปนฺนํ อติสยิตสุขํ เอเตสมตฺถีติ สุขิโนติ อาห ‘‘ฌาน…เป.… สุขิตา’’ติฯ ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ เอตฺถ เตสํ อปายทุกฺขชนิกา ตณฺหา น วิชฺชตีติ วุตฺตํฯ วฏฺฏมูลิกาย ตณฺหาย อภาวา ‘‘นนฺที เตสํ น วิชฺชตี’’ติ เอตฺถ วุจฺจตีติฯ อิมสฺสปีติ ปิ-สทฺเทน ทุกฺขสฺสาภาเวนปีติ ทุกฺขาภาโว วิย วฏฺฏมูลิกตณฺหาภาโว สมฺปิณฺฑียตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตน หิ เต อนุปาทิเสสนิพฺพานปฺปตฺติยา อจฺจนฺตสุขิตา เอวาติ วุจฺจนฺตีติฯ ‘‘เสยฺโยหมสฺมี’’ติอาทินยปฺปวตฺติยา นววิโธฯ ญาเณนาติ อคฺคมคฺคญฺญาเณนฯ

อรหตฺตํ อนุปฺปตฺตาฯ อลิตฺตาติ อมกฺขิตาฯ พฺรหฺมภูตาติ พฺรหฺมภาวํ ปตฺตา, พฺรหฺมโต วา อริยมคฺคญาณโต ภูตา อริยาย ชาติยา ชาตาฯ สตฺต สทฺธมฺมา โคจโร ปวตฺติฏฺฐานํ เอเตสนฺติ สตฺตสทฺธมฺมโคจราฯ

นิราสงฺกจาโร นาม คหิโต กุโตจิปิ เตสํ อาสงฺกาย อภาวโตฯ สมฺมาทิฏฺฐิอาทีหิ ทสหิ องฺเคหิ สมฺมาวิมุตฺติ-สมฺมาญาณปริโยสาเนหิฯ ‘‘อาคุํ น กโรตี’’ติอาทีหิ จตูหิ การเณหิฯ ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ อิทมฺปิ ตณฺหาปหานสฺส พหูปการตาทสฺสนํฯ เตนาห ‘‘ทาสการิกา ตณฺหาปิ เตสํ นตฺถี’’ติฯ