เมนู

ปุนปฺปุนํ อาวชฺเชนฺตสฺสาติ อเหตุวาทปฏิสํยุตฺตคนฺถํ อุคฺคเหตฺวา ปริยาปุณิตฺวา ตทตฺถํ วีมํสนฺตสฺส ‘‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สํกิเลสายา’’ติอาทินยปฺปวตฺตาย ลทฺธิยา อารมฺมเณ มิจฺฉาสติ สนฺติฏฺฐติ, ‘‘นตฺถิ เหตู’’ติอาทิวเสน อนุสฺสวูปลทฺเธ อตฺเถ ตทาการปริวิตกฺกเนหิ สวิคฺคเห วิย สรูปโต จิตฺตสฺส ปจฺจุปฏฺฐิเต จิรกาลปริจเยน ‘‘เอวเมต’’นฺติ นิชฺฌานกฺขมภาวูปคมเนน นิชฺฌานกฺขนฺติยา ตถาคหิเต ปุนปฺปุนํ ตเถว อาเสวนฺตสฺส พหุลีกโรนฺตสฺส มิจฺฉาวิตกฺเกน สมาทิยมานา มิจฺฉาวายามูปตฺถมฺภิตา อตํสภาวํ ‘‘ตํสภาว’’นฺติ คณฺหนฺตี มิจฺฉาสตีติ ลทฺธนามา ตํลทฺธิสหคตา ตณฺหา สนฺติฏฺฐติฯ ยถาสกํ วิตกฺกาทิปจฺจยลาเภน ตสฺมิํ อารมฺมเณ อธิฏฺฐิตตาย อเนกคฺคตํ ปหาย จิตฺตํ เอกคฺคตํ อปฺปิตํ วิย โหติ มิจฺฉาสมาธินาฯ โสปิ หิ ปจฺจยวิเสเสหิ ลทฺธภาวนาพโล อีทิเส ฐาเน สมาธานปติรูปกิจฺจกโร โหติเยว วาลวิชฺฌนาทีสุ วิยาติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตถา หิ อเนกกฺขตฺตุํ เตนากาเรน ปุพฺพภาคิเยสุ ชวนวาเรสุ ปวตฺเตสุ สพฺพปจฺฉิเม ชวนวาเร สตฺต ชวนานิ ชวนฺติฯ ตตฺถ ปฐเม สเตกิจฺโฉ โหติ, ตถา ทุติยาทีสุฯ สตฺตเม ปน ชวเน สมฺปตฺเต อเตกิจฺโฉ โหติฯ เตนาห ‘‘อสฺสาเทนฺตสฺสา’’ติอาทิฯ อิเมสุปีติ ทฺวีสุปิ ฐาเนสุฯ

ปจฺจุปฺปนฺนํ วาติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถฯ เตน ‘‘ยเทตํ อนาคตํ นาม, นยิทํ อนาคต’’นฺติอาทิกํ สงฺคณฺหาติฯ เตปีติ เต วสฺสภญฺญาปิ น มญฺญิํสุ โลกสมญฺญาย อนติกฺกมนียโตฯ เตนาห ‘‘อตีตํ ปนา’’ติอาทิฯ ขนฺธานํ อุปริ นิรุฬฺหา ปณฺณตฺติ

นิรุตฺติปถสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อรหนฺตวคฺโค

1. อุปาทิยมานสุตฺตวณฺณนา

[63] คณฺหมาโนติ ‘‘เอตํ มมา’’ติอาทินา คณฺหมาโนฯ ปาเสนาติ ราคปาเสนฯ ตญฺหิ มาโร มารปาโสติ มญฺญติฯ เตนาห ‘‘อนฺตลิกฺขจโร ปาโส, ยฺวายํ จรติ มานโส’’ติ (สํ. นิ. 1.151; มหาว. 33)ฯ มุตฺโต นาม โหติ อนุปาทิยโต สพฺพโส ขนฺธสฺส อภาวโตฯ

อุปาทิยมานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2-6. มญฺญมานสุตฺตาทิวณฺณนา

[64-68] ‘‘เอตํ มมา’’ติอาทินาฯ มญฺญนา อภินนฺทนา จฯ ตณฺหาฉนฺโทติ ตณฺหา เอว ฉนฺโทฯ สา หิ ตณฺหายนฏฺเฐน ตณฺหา, ฉนฺทิกตฏฺเฐน ฉนฺโทฯ จตุตฺถํ อนิจฺจลกฺขณมุเขน วุตฺตํ, ปญฺจมํ ทุกฺขลกฺขณมุเขน, ฉฏฺฐํ อนตฺตลกฺขณมุเขนฯ เสสํ ตีสุปิ สทิสเมวาติ วุตฺตํ ‘‘เอเสว นโย’’ติฯ

มญฺญมานสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อนตฺตนิยสุตฺตวณฺณนา

[69] อนตฺตนิยนฺติ น อตฺตนิยํฯ เตนาห ‘‘น อตฺตโน สนฺตก’’นฺติฯ

อนตฺตนิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8-10. รชนียสณฺฐิตสุตฺตาทิวณฺณนา

[70-72] รชนีเยนาติ รชนีเยน ราคุปฺปาทเกนฯ เตนาห ‘‘ราคสฺส ปจฺจยภาเวนา’’ติฯ ราหุลสํยุตฺเต ราหุลตฺเถรสฺส ปุจฺฉาวเสน อาคตาฯ อิธ ราธตฺเถรสฺส สุราธตฺเถรสฺส จ ปุจฺฉาวเสน, ปาฬิ ปน สพฺพตฺถ สทิสาฯ เตนาห ‘‘วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานี’’ติฯ

รชนียสณฺฐิตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อรหนฺตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ขชฺชนียวคฺโค