5. สตฺตฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา

[57] สตฺตสุ โอกาเสสูติ รูปปชานนาทีสุ สตฺตสุ โอกาเสสุฯ วุสิตวาโสติ วุสิตอริยวาโสฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ อุทฺเทเสฯ เสสํ นาม อิธ วุตฺตาวเสสํฯ วุตฺตนเยนาติ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ อุสฺสทนนฺทิยนฺติ อุสฺสนฺนคุณวโต โตสนํ สมฺโมทาปนํฯ คุณกิตฺตเนน ปโลภนียํ เสกฺขกลฺยาณปุถุชฺชนานํ ปสาทุปฺปาทเนนฯ อิทานิ วุตฺตเมว อตฺถํ ปากฏํ กาตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

เอตฺตาวตาติ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ วเสน สตฺตสุ ฐาเนสุ โกสลฺลทีปเนน เอตฺตเกน เทสนากฺกเมนฯ ตนฺติ อารมฺมณํฯ ธาตุอาทิมตฺตเมวาติ ธาตายตนปฏิจฺจสมุปฺปาทมตฺตเมวฯ อิเมสุ ธมฺเมสูติ อิเมสุ ชาตาทีสุฯ กมฺมํ กตฺวาติ สมฺมสนกมฺมํ นิฏฺฐเปตฺวาติ อตฺโถฯ เอวเมตฺถ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ วเสน สตฺตฏฺฐานโกสลฺลปวตฺติยา ปเภเทน วิภชิตฺวา ‘‘ติวิธูปปริกฺขี’’ติ ทสฺเสติ ธมฺมราชาฯ

สตฺตฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สมฺมาสมฺพุทฺธสุตฺตวณฺณนา

[58] อธิกํ สวิเสสํ ปยสติ ปยุญฺชติ เอเตนาติ อธิปฺปยาโส, วิสิฏฺฐปโยโคฯ เตนาห ‘‘อธิกปโยโค’’ติฯ อิมญฺหิ มคฺคนฺติ อฏฺฐงฺคิกํ อริยมคฺคมาหฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สุตฺเตฯ อวตฺตมานฏฺเฐนาติ พุทฺธุปฺปาทโต ปุพฺเพ น วตฺตมานภาเวนฯ มคฺคํ ชานาตีติ สมุทาคมโต ปฏฺฐาย สปุพฺพภาคํ สสมฺภารวิสยํ สผลํ สอุทฺรยํ อริยํ มคฺคํ ชานาติ อวพุชฺฌตีติ มคฺคญฺญูฯ วิทิตนฺติ อญฺเญสมฺปิ ญาตํ ปฏิลทฺธํ หตฺถตเล อามลกํ วิย ปากฏํ อกาสิ, ตถา กตฺวา เทเสสิฯ อมคฺเค ปริวชฺชเนน มคฺเค ปฏิปตฺตีติ ตสฺส มคฺคกุสลตา วิย อมคฺคกุสลตาปิ อิจฺฉิตพฺพาติ อาห ‘‘มคฺเค จ อมคฺเค จ โกวิโท’’ติฯ อหํ ปฐมํ คโตติ อหํ ปฐมมคฺเคน สมนฺนาคโตฯ

สมฺมาสมฺพุทฺธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ